گزارش اصلاحی چیست و چه کاربردی دارد؟

گزارش اصلاحی چیست؟

در جامعه ما در اغلب موارد، مردم ابتدا اقدام به طرح دعوا بر علیه یکدیگر می نمایند و بعد از آن در جلسه دادگاه و با راهنمایی و تشویق قاضی دادگاه اقدام به سازش می نمایند. در اینصورت، سازش و شرایط آن در صورتجلسه نوشته می شود و به امضای قاضی دادگاه و طرفین دعوا رسیده و قاضی مبادرت به صدور گزارش اصلاحی می نماید. در صورتی که میتوان قبل از طرح دعوا نیز، سازش صورت گیرد. گزارش اصلاحی صادر گردیده نسبت به طرفین و وراث و قائم مقام قانونی آنها لازم الاتباع می باشد. در این ارتباط ماده ١٨٤ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر نموده است:

"دادگاه پس از حصول سازش بین طرفین به شرح فوق رسیدگی را ختم و مبادرت به صدور گزارش اصلاحی می نماید مفاد سازش نامه که طبق مواد فوق تنظیم می شود نسبت به طرفین و وراث و قائم مقام قانونی آنها نافذ و معتبر است و مانند احکام دادگاهها به موقع اجرا گذاشته می شود، چه اینکه مورد سازش مخصوص به دعوای مطروحه بوده یا شامل دعاوی یا امور دیگری باشد."

لازم به ذکر است که اگر گزارش اصلاحی کامل تکمیل نشود و هر دو طرف سازش را قبول نکنند، تعهداتی که ضمن سازش انجام داده اند نیز بی اثر خواهد شد.

ماده ١٨٥ قانون آیین دادرسی مدنی بیان نموده است:

"هرگاه سازش محقق نشود، تعهدات و گذشت ‌هایی که طرفین هنگام تراضی به سازش به عمل آورده اند لازم الرعایه نیست."

ناگفته نماند که هر دو طرفی که طی گزارش اصلاحی، سازش کرده اند، می توانند در هر زمان ابطال آن را بدلیل در تعارض بودن با نظم عمومی و یا اکراه یا اشتباه و یا ... درخواست نمایند. هم چنین میتوانند آن را فسخ نمایند.

در نظام دادرسی ایران، گزارش اصلاحی به سندی اطلاق می شود که از سوی دادگاه تنظیم می شود؛ این سند کاشف از وقوع صلح در موضوع مورد اختلاف میان اصحاب دعوا است. گزارش اصلاحی از نظر طبیعت حقوقی، در حقیقت قراردادی معتبر است چراکه از سوی دادگاه صلاحیتدار صادر گردیده است و در واقع سندی لازم الاجرا میان طرفین حاصل گردیده است که مستفاد از ماده 1287 اطلاق وصف «سند رسمی» بر رای حاوی آن قرارداد است.

بیشتر بخوانید: نمونه رای ابطال گزارش اصلاحی

موارد صدور گزارش اصلاحی

قبل از اقامه دعوا

خواهان میتواند پیش از اقامه دعوا از دادگاه بخواهد تا طرف او را برای سازش دعوت کند. بر این اساس ماده ١٨٦ قانون آیین دادرسی مدنی بیان کرده است: "هرکس می تواند در مورد هر ادعایی از دادگاه نخستین به طور کتبی درخواست نماید که طرف او را برای سازش دعوت کند." درخواست باید کتبی باشد و بدلیل آنکه پیش از اقامه دعوا بوده باید توسط مقام ارجاع کننده به شعبه ارجاع شود. درخواست باید بر روی برگ دادخواست نوشته شده و در دفتر ثبت دادخواست های دفتر کل ثبت شود. به دلالت ماده 187 قانون آیین دادرسی مدنی دادخواست در دو نسخه تنظیم و نسخه ای از آن به طرف دیگر ابلاغ می گردد. سازش صورت گرفته در صورتجلسه تنظیم و به امضای طرفین میرسد.

بعد از اقامه دعوا

طرفین دعوا در هر مرحله از رسیدگی دادگاه میتوانند درخواست سازش نمایند. در هر مرحله از دادرسی مدنی طرفین می توانند دعوای خود را به طریق سازش خاتمه دهند. (ماده ١٧٨ قانون آیین دادرسی مدنی)

مطلب مرتبط: نحوه ابطال گزارش اصلاحی دادگاه

نحوه اجرای گزارش اصلاحی

گزارش اصلاحی دارای یک ماهیت دوگانه است که از حیث محتوا، عقد صلح و از حیث شکل، رای قضایی محسوب می شود و بر اساس این ماهیت مرکب، گزارش اصلاحی، صلح قضایی است (مانند مزایده که بیع قضایی است) که هم ماهیت مدنی دارد و هم ماهیت قضایی و قابلیت استناد دارد. فی الواقع گزارش اصلاحی عقد صلحی است که فقط میان نسبت به طرفین و وراث و قائم مقام قانونی آنها نافذ و معتبر است و مانند احکام دادگاهها به موقع اجرا گذاشته می شود. بنابراین مفاد سازش نامه بین طرفین و قائم مقام آنان لازم الاتباع است و نحوه اجرای آن نیز مانند اجرای احکام دادگستری می باشد. بنابراین ذی نفع در گزارش اصلاحی حق درخواست صدور اجرائیه دارد و حق الاجرا نیز می بایست اخذ گردد و اگر مورد سازش معلوم و مشخص باشد، نسبت به کل آن و نیم عشر اجرایی بصورت یکجا اجرائیه صادر می شود. نکته مهم این است که اگر طرفین در مرحله فرجام خواهی بخواهند سازش نمایند، بدلیل اینکه سازش باید در مرجعی انجام شود که رسیدگی ماهیتی دارد، بنابراین دیوان عالی کشور بنا به تقاضای طرفین پرونده را جهت تنظیم صورتجلسه سازش، به دادگاه صادرکننده رای فرجام خواسته ارسال می نماید.

بیشتر بخوانید: اعتراض ثالث اجرایی چیست؟

مستندات قانونی مرتبط با گزارش اصلاحی

صورت جلسه نشست قضائی استان قزوین/ شهر الوند مورخ ۱۳۹۶/۱۰/۱۸

آیا وفق مقررات ماده 184 قانون آئین دادرسی مدنی مصوب 1379 امکان ابطال گزارش اصلاحی وجود دارد؟

نظر هیئت عالی

این گزارش که بر مبنای مصالحه و سازش طرفین دعوی تنظیم می شود هم قابل اصلاح است و هم قابل ابطال؛ اما نه در قالب اعتراض و تجدیدنظر خواهی؛ بلکه با تقدیم دادخواست نخستین مبنی بر ابطال گزارش اصلاحی با رعایت شرایط مقرر در ماده 51 قانون آئین دادرسی مدنی.

صورت جلسه نشست قضائی استان البرز/ شهر کرج مورخ ۱۳۹۵/۰۶/۱۸

آیا گزارش اصلاحی قابل اعتراض است؟

نظر هیئت عالی

با توجه به اینکه ماهیت گزارش اصلاحی، توافق و قراردادی است که حسب مورد ممکن است در قالب یکی از عقود معین یا نا معین (عهدی یا تملیکی) سازش شود و پس از تنظیم آن در دادگاه مطابق ماده 184 قانون آیین دادرسی مدنی همانند سایر احکام قطعی محاکم قابلیت اجرا دارد و از سوی طرفین و قائم مقام آنان لازم الاتباع است و در صورتی که طرفین شخص ثالث متضرر از گزارش اصلاحی باشند تحت عنوان ابطال گزارش اصلاحی می توانند طرح دعوی نموده و حق مورد ادعای خود را پیگیری نمایند.