جرم تصرف عدوانی چیست؟ شرایط تحقق آن کدام است؟
جرم تصرف عدوانی
مفهوم جرم تصرف عدوانی
جرم تصرف عدوانی به جرمی گفته می‌شود که بموجب آن، فردی بدون داشتن حق مالکیت یا تصرف، اقدام به تصرف غیرقانونی مال غیرمنقول متعلق به دیگری می‌نماید. مقنن در ماده 690 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، در خصوص جرم تصرف عدوانی و شرایط تحقق آن و همچنین میزان مجازات آن پرداخته است. جرم تصرف عدوانی و سایر جرائم مندرج در ماده فوق‌الاشاره، فقط در خصوص اموال غیرمنقول می‌باشد. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص جرم تصرف عدوانی و شرایط تحقق آن پرداخته شود.
بیشتر بخوانید: نحوه طرح دعوای الزام به رفع تصرف عدوانی
شرایط تحقق جرم تصرف عدوانی
جهت طرح دعوای تصرف عدوانی در دادگاه کیفری لازم است که مال غیرمنقول موضوع دعوا، متعلق به شاکی بوده باشد (شاکی مالک رسمی ملک باشد) و نیازی به احراز سبق تصرف شاکی در دادگاه کیفری وجود ندارد مضاف بر آنکه مقنن به وجود مهلتی جهت طرح شکایت کیفری تصرف عدوانی اشاره ای ننموده است. همچنین جهت تحقق جرم تصرف عدوانی متهم می‌بایست بدون مجوز قانونی، متصرف ملک موضوع دعوا باشد.
نکات مهم در تحقق جرم تصرف عدوانی
1- تفاوت دعوای تصرف عدوانی در دادگاه حقوقی و کیفری آن است که در دعوای حقوقی جهت اثبات دعوا می‌بایست حتما سابقه تصرفات خواهان دعوا در ملک احراز گردد و نیازی به احراز مالکیت خواهان دعوا وجود ندارد هرچند که وجود سند مالکیت قرینه ای بر سابقه تصرفات خواهان خواهد بود بطور مثال مستاجر واحد استیجاری نیز می‌تواند دعوای تصرف عدوانی را بر علیه متصرف غیرقانونی مطرح نماید. اما در دعوای کیفری جهت محکوم نمودن متهم حتما می‌بایست مالکیت شاکی دعوا احراز گردد و نیازی به احراز سابقه تصرفات شاکی نمی‌باشد. اگر این دعوا در دادگاه کیفری منتج به صدور حکم مبنی بر برائت متهم شود، رای صادر گردیده مشمول قاعده حاکمیت امر مختوم کیفری بر حقوقی نخواهد بود (مستنبط از ماده 18 قانون آیین دادرسی کیفری) چراکه امکان دارد دادگاه کیفری به جهت عدم احراز مالکیت شاکی دعوا او را نپذیرد درحالی که شاکی این حق را دارد که با ادعای سابقه تصرفات خود، مجدداً دعوای خود را در دادگاه حقوقی مطرح نماید.
2- وفق ماده 11 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399، جرم تصرف عدوانی اگر در خصوص املاک متعلق به اشخاص خصوصی باشد، جرمی قابل گذشت خواهد بود و بر همین اساس مجازات آن، نصف شده و حداکثر تا شش ماه حبس خواهد بود اما اگر این جرم در خصوص املاک متعلق به اشخاص دولتی ارتکاب یافته باشد، جرمی غیرقابل گذشت بوده و مدت حبس آن، یک ماه تا یک سال حبس خواهد بود. فلذا جرم تصرف عدوانی اگر در خصوص املاک متعلق به اشخاص خصوصی باشد، به جهت آنکه مجازات آن درجه 7 است، وفق ماده 340 قانون آیین دادرسی کیفری، مستقیماً در دادگاه مطرح خواهد شد اما اگر در خصوص املاک متعلق به اشخاص دولتی باشد، ابتدائاً در دادسرا و بعد در دادگاه مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.
3- جرم تصرف عدوانی در زمره جرائم مستمر می‌باشد. شایان ذکر است که جرم مستمر به جرمی گفته می‌شود که فعل یا ترک فعل آن در یک لحظه و زمان کوتاه، ارتکاب نیافته بلکه لازمه تحقق آن استمرار مادی در طول زمان است فلذا عناصر تشکیل دهنده جرم در هر لحظه تکرار می‌گردد.
4- مقنن در قسمت اخیر ماده 690 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، به اعاده وضع به حال سابق ضمن صدور حکم مبنی بر رفع تصرف عدوانی اشاره نموده است. لازم به توضیح است که اعاده وضع به حال سابق، مستلزم تقدیم دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم نیست و دادگاه مکلف است ضمن صدور حکم محکومیت، در این خصوص نیز حکم صادر نماید.
5- در شرایطی که دادگاه کیفری حکم بر رفع تصرف عدوانی صادر نماید اما مرتکب جرم، هم‌چنان به تصرفات خود ادامه دهد، مجازات او وفق ماده 693 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، شدیدتر شده و به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم می‌گردد.
6- از آنجایی که جرم تصرف عدوانی در زمره جرائم مستمر می‌باشد، مبدأ مرور زمان در این جرم، از لحظه قطع استمرار یا همان رفع تصرف خواهد بود فلذا تا زمانی که تصرف مرتکب ادامه دارد، موضوع مشمول مرور زمان نخواهد شد.
7-در فرضی که ماموران دولتی نسبت به مال غیرمنقولی که بر طبق وظیفه به آنان سپرده شده است، استفاده شخصی کنند، عمل آنان جرم بوده و تحت عنوان بزه تصرف غیرقانونی، وفق ماده 598 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، تحت تعقیب قرار خواهند گرفت فلذا جرم آنان، تصرف عدوانی نخواهد بود.
امیدواریم مطالب برای شما مفید بوده باشد. لطفا مطالب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و با امتیاز دادن به مطالب، ما را در جهت بهبود و تولید هر چه بیشتر مطالب یاری فرمایید. همچنین می توانید نظرات یا سوالات خود را در بخش دیدگاه ها مطرح نمایید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده خواهد شد.
افزودن دیدگاه
دیدگاه کاربران