ترک انفاق چیست؟ ضمانت اجرای کیفری عدم پرداخت نفقه زوجه

ترک انفاق
مهسا باقری | وکیل پایه یک دادگستری
آخرین به‌روزرسانی: 08 فروردین 1404 2 13414
ترک انفاق
فهرست مطالب

    ترک انفاق به چه معناست؟

    یکی از حقوقی که بعد از ازدواج در زمره حق و حقوق مالی زوجه (زن) می‌باشد و مرد مکلف است که در صورت تمکین زن آن را به وی پرداخت نماید، نفقه می‌باشد. فلسفه پرداخت نفقه از سوی زوج به زوجه این است که در اکثر خانواده‌های ایرانی زنان مال و درآمد کافی برای تامین مخارج خود را ندارند، چه آنکه اداره منزل و امور داخلی خانواده وظیفه بزرگ است که بر دوش آنها نهاده شده است. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، به تعریف نفقه و ضمانت اجرای ترک انفاق پرداخته شده است.

    مطلب مرتبط: عواقب قانونی ترک منزل توسط همسر

    نفقه چیست؟

    نفقه از نظر لغوی یعنی خرج کردن یا تامین هزینه‌های زندگی زن و فرزند و در قانون مدنی نفقه در ماده 1107 اصلاحی سال 1381 اینگونه تعریف شده است:

    «نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.»

    از زمان وقوع عقد نکاح دائم، زن و مرد حقوق و تکالیفی در مقابل یکدیگر پیدا می‌کنند که یکی از این تکالیف که بر عهده مرد نهاده شده عبارت است پرداخت نفقه زن. در قانون مدنی تکلیف مرد در پرداخت نفقه از زمان وقوع عقد نکاح دائم شروع می‌شود و اینکه مراسم عروسی و تشریفات آن برگزار بشود و یا نشود، تاثیری در این تکلیف ندارد. در عمل و آنچه که در عرف شاهد آن هستیم اینگونه است که در دوران عقد و قبل از شروع زندگی مشترک، دختر در خانه پدرش است و بیشتر مایحتاج او توسط پدرش تامین می‌شود. اگر میان دوران عقد تا برگزاری تشریفات مراسم عروسی و آغاز زندگی مشترک فاصله طولانی باشد باز هم عقیده بر این است که مرد تکلیفی در پرداخت نفقه بجز خرید هدایای مناسبتی ندارد در حالی که قانوناً و شرعاً پرداخت نفقه از لحظه اجرای خطبه عقد بر عهده مرد قرار می‌گیرد.

    مطلب مرتبط: نمونه رای مطالبه نفقه معوق زوجه

    ترک انفاق چیست؟

    عدم پرداخت نفقه زوجه از سوی زوج، علاوه بر ضمانت اجرای مدنی مندرج در مواد 1111، 1112 و 1129 قانون مدنی، دارای ضمانت اجرای کیفری نیز می‌باشد. در صورتی که مرد، بنا به هر علتی، از پرداخت نفقه همسر خود امتناع ورزد، زن می‌تواند با مراجعه به دادسرای محل، شکایتی را تحت عنوان «ترک انفاق» بر علیه شوهر خود مطرح نماید. زن می‌تواند جهت مطالبه نفقه زمان "گذشته" خود در دادگاه حقوقی، دادخواست مطالبه نفقه بدهد اما جهت مطالبه نفقه زمان "حال" خود می‌تواند اقدام به شکایت ترک انفاق در دادگاه کیفری نماید. در این ارتباط ماده 53 قانون حمایت خانواده 1391 مقرر داشته است:

    «هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب‌النفقه امتناع کند به حبس تعزیری بیش از سه ماه تا یک سال محکوم می‌شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف می‌شود.

    تبصره- امتناع از پرداخت نفقه زوجه‌ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و نیز نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی مشمول مقررات این ماده است.»

    در دادسرا تحقیقات اولیه نسبت به شکایت وارد شده انجام می‌گیرد و در ابتدا اظهارات زوجه بعنوان شاکی پرونده اخذ و در مرحله بعد، زوج (مرد) به دادسرا احضار می‌گردد. در این مرحله، زوج می‌بایست ثابت نماید که نفقه همسر خود را پرداخت نموده است. زن می‌تواند در ضمن شکایت خود، شهودی را نیز به دادسرا جهت اثبات ادعای خود، معرفی نماید. شهود معرفی شده می‌بایست اطلاعات لازم و کافی را از زندگی شاکی و متهم پرونده، داشته باشند و شهادت بدهند که اطلاع دارند، مرد، نفقه همسر خود را نپرداخته است.

    بنابراین چنانچه شوهر از پرداخت نفقه به زنی که به موجب قانون با استفاده از حق حبس، از تمکین خودداری می‌کند امتناع نماید محکوم به مجازات مقرر در ماده 53 خواهد شد. لذا در صورتی که برای دادگاه مسجل گردد که مرد، نفقه ی همسر خود را پرداخت نکرده است، به مجازات ترک انفاق محکوم می‌گردد. در ضمن با توجه به قابل گذشت بودن جرم ترک انفاق ، در صورت گذشت شاکی خصوصی (زوجه)، اجرای مجازات موقوف می‌گردد.

    مطلب مرتبط: نمونه شکواییه ترک انفاق

    پرداخت نفقه فرزندان بر عهده کیست؟

    ماده 1199 قانون مدنی بیان داشته است:

    «نفقه اولاد بر عهده پدر است [و] پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده اجداد پدری است، با رعایت الاقرب‌ فالاقرب. در صورت ‌نبودن پدر و اجداد پدری و یا عدم قدرت آن ها نفقه بر عهده مادر است. هرگاه مادر هم زنده و یا قادر به انفاق نباشد با رعایت الاقرب فالاقرب به عهده اجداد و جدات مادری و جدات پدری واجب‌النفقه است و اگر چند نفر از ‌اجداد و جدات مزبور از حیث درجه اقربیت مساوی باشند نفقه را باید به حصه متساوی تادیه کنند.»

    شرایط قانونی تعلق نفقه به فرزندان در قانون مدنی، بدین شکل است که شخص پرداخت‌کننده نفقه، توانایی مالی، جهت پرداخت نفقه به فرزند را داشته باشد و از سوی دیگر فرزندی استحقاق دریافت نفقه را دارد که مال و اموال کافی، برای تامین معاش خود نداشته و نتواند با کار کردن، نفقه و خرجی خود را به دست آورد. (ماده 1197 قانون مدنی)

    بر این اساس می‌توان گفت که مطابق با قانون، شرایط دریافت نفقه به فرزند پسر بالای 18 سال، به این صورت است که اولاً پدر یا هر شخص دیگری که وظیفه پرداخت نفقه فرزند را به عهده دارد، توانایی مالی جهت پرداخت نفقه را داشته و ثانیاً پسر بالای 18 سال نتواند با کار کردن معاش خود را تامین کند. در ارتباط با فرزندان دختر رویه این است که چنانچه دختر مشغول به شغلی نباشد و هیچ منبع درآمدی نداشته باشد، پرداخت نفقه وی تا زمان ازدواج بر عهده پدر است. مطالبه نفقه گذشته فرزند مطابق قانون امکان‌پذیر نمی‌باشد و تنها پرداخت نفقه ناظر به آینده است. مطابق با ماده 1206 قانون مدنی زوجه در هر حال می‌تواند برای نفقه گذشته خود اقامه دعوی (منظور دعوای حقوقی است) نماید ولی اقارب (مانند اولاد) فقط نسبت به آتیه می‌توانند مطالبه نفقه نمایند.

    مطلب مرتبط: نمونه اظهارنامه پرداخت نفقه

    مستندات قانونی مرتبط با ترک انفاق

    صورت‌جلسه نشست قضائی استان چهارمحال و بختیاری/ شهر شهرکرد مورخ ۱۳۹۷/۰۱/۲۲

    چنانچه در پرونده طلاق رجعی زوجین بر سپردن حضانت فرزند بالای 7 سال به مادر و عدم پرداخت نفقه وی توسط پدر توافق نموده باشند، طرح دعوی نفقه از سوی مادر به لحاظ عدم استطاعت مالی قابلیت پذیرش دارد؟

    نظر هیئت عالی

    در صورتی که به موجب توافق بین زوجین در پرداخت نفقه فرزند از پدر سلب مسئولیت شود یا مادر متعهد به پرداخت نفقه باشد، مطابق ماده 1199 قانون مدنی چون پرداخت نفقه فرزند تکلیف قانونی پدر می‌باشد؛ با احراز عدم استطاعت مالی مادر در پرداخت نفقه فرزند تحت حضانت خود، دعوی مطالبه نفقه فرزند از پدر قابل استماع است.

    مطلب مرتبط: تمکین چیست؟ عدم تمکین به چه معناست؟

    نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

    شماره نظریه: 7/98/979 شماره پرونده: 98-182-979 ک تاریخ نظریه: 1398/07/14

    آیا شاکی می‌تواند راجع به نفقه ایام گذشته بر اساس ماده 53 قانون حمایت خانواده شکایت کیفری مطرح نماید؟

    موضوع جرم ترک انفاق در ماده 53 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، «نفقه حال» زوجه است و مطالبه نفقه ایام گذشته که صرفاً واجد ضمانت اجرای حقوقی است، مستلزم تقدیم دادخواست می‌باشد.


    امیدواریم مطالب برای شما مفید بوده باشد. لطفا مطالب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و با امتیاز دادن به مطالب، ما را در جهت بهبود و تولید هر چه بیشتر مطالب یاری فرمایید. همچنین می توانید نظرات یا سوالات خود را در بخش دیدگاه ها مطرح نمایید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده خواهد شد.

    مقالات مرتبط

    مقالات دعاوی خانواده
    5 سال قبل 874
    نفقه فرزند مشترک سوالی که بسیار متداول می باشد این است که پرداخت نفقه فرزند مشترک با چه کسی می باشد؟ پدر یا مادر یا جد پدری و ...؟ در پاسخ به این سوال در ابتدا لازم است که عنوان شود نفقه شامل چه مواردی می شود. مطابق با ماده ١٢٠٤ قانون مدنی: "نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث‌ البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق." با استنباط از ماده فوق الذکر میتوان اینگونه بیان نمود که نفقه شامل تمامی نیازهای متعارف و معمول...
    مقالات دعاوی خانواده
    4 ماه قبل 6471
    نحوه طرح دعوای مطالبه نفقه اقارب نفقه از منظر علم حقوق، عبارت است از مسکن، غذا، لباس، وسایل خانه و ... به اندازه رفع حاجت که در صورت داشتن توانایی مالی نفقه‌دهنده (مُنفِق) و فقیر بودن نفقه‌گیرنده، یک تکلیف و الزام قانونی می‌باشد (مستنبط از ماده 1204 قانون مدنی). قانونگذار پرداخت نفقه اقارب را میان اجداد، والدین، فرزندان و نوه احصاء نموده است. وفق ماده 1196 قانون مدنی فقط اقارب نسبی و در خط عمودی اعم از صعودی و یا نزولی ملزم به انفاق یکدیگرند. این امر بدین معنا می‌باشد که می‌بایست میان اقارب (خویشاوندان)،...
    مقالات دعاوی خانواده
    4 ماه قبل 14586
    مفهوم تمکین زوجه مطابق با قوانین و مقررات موجود، بالاخص مقررات مندرج در قانون مدنی و قانون حمایت خانواده، پس از آنکه عقد نکاح بطور صحیح میان زوجین منعقد می‌گردد، علی‌الاصول هر یک از آنان، در مقابل دیگری، به انجام وظایف مشخصی متعهد می‌گردند، یکی از آن وظایف محول قانونی، تمکین زوجه از زوج می‌باشد. در اصطلاح علم حقوق، تمکین به قیام زوجه به ادای وظایف زوجیت در مقابل زوج، گفته می‌شود. به صورت کلی، تمکین به دو دسته تمکین عام و تمکین خاص تقسیم می‌گردد. تمکین عام به معنای تبعیت زوجه از زوج در امور...
    اوراق قضایی
    12 ماه قبل 12985
    بازدید کننده بزرگوار، در این مقاله یک نمونه شکواییه ترک انفاق برایتان قرار داده ایم تا با چارچوب تنظیم شکواییه آشنا شوید. مطلب مرتبط: ترک انفاق چیست؟ ضمانت اجرای نفقه زن نمونه شکواییه ترک انفاق شاکی: (زوجه) خانم: .../ کد ملی: .../ آدرس: ... مشتکی عنه: (زوج) آقای: .../ کد ملی: .../ آدرس: ... محل وقوع جرم: تهران، ... موضوع جرم: ترک انفاق مطلب مرتبط: نمونه قرار منع تعقیب در ارتباط با اتهام ترک انفاق دادستان محترم دادسرای عمومی و انقلاب دادسرای ناحیه ... تهران با سلام و دعای خیر؛ احتراماً اینجانب ... شاکی پرونده به استحضار می رساند:...
    مقالات دعاوی خانواده
    4 ماه قبل 3754
    ماهیت حقوقی حق حبس زوجه حق در لغت به معنای سهم و بهره معین فرد می‌باشد. منظور از حق حبس زوجه، آن است که وی این حق را دارد که تا زمانی که تمام مهریه را دریافت ننموده باشد، از انجام دادن وظایفی که شرعاً و قانوناً در مقابل همسر خود دارد، امتناع نماید (مستفاد از ماده 1085 قانون مدنی)، به شرط آنکه مهریه او یک مال مشخص، قابل وصول و حال (نه مؤجل) باشد. به بیانی دیگر، حق حبس زوجه عبارت است از خودداری زوجه از تمکین تا زمانی که مهریه خود را تماماً...
    مقالات دعاوی خانواده
    2 ماه قبل 7417
    عواقب قانونی ترک منزل مشترک همین که نکاح به درستی واقع شود، حقوق و تکالیفی برای زن و شوهر ایجاد می‌شود که حقوقدانان از آن به «آثار نکاح» تعبیر می‌کنند (مستنبط از ماده 1102 قانون مدنی). آثار حقوقی نکاح شامل دو بخش مالی و غیرمالی است. یکی از آثار غیرمالی نکاح، لزوم زندگی مشترک زوجین با یکدیگر است. اگر هر یک از زن یا شوهر، بدون وجود عذرموجه قانونی، به اختیار خود، منزل مشترک را ترک نمایند، این عمل برای هر یک از آنان تبعات قانونی خاص خود را در پی خواهد داشت. در مقاله حاضر...
    اوراق قضایی
    4 ماه قبل 3737
    بازدید کننده بزرگوار، در این مقاله یک نمونه اظهارنامه مطالبه نفقه برایتان قرار داده‌ایم تا با چارچوب تنظیم اظهارنامه آشنا شوید. مطلب مرتبط: اظهارنامه چیست و در تنظیم آن به چه نکاتی توجه کنیم؟ نمونه اظهارنامه مطالبه نفقه مشخصات و اقامتگاه اظهارکننده: مشخصات زوجه مشخصات و اقامتگاه مخاطب: مشخصات زوج موضوع اظهارنامه: اظهارنامه مطالبه نفقه مطلب مرتبط: ترک انفاق چیست؟ ضمانت اجرای کیفری عدم پرداخت نفقه زوجه مخاطب محترم با سلام و عرض ادب احتراماً اینجانب ... وفق ماده 156 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی به استحضار می‌رساند: مطابق با سند ازدواج شماره...
    مقالات دعاوی خانواده
    4 ماه قبل 2822
    نحوه طرح دعوای مطالبه نفقه زوجه نفقه زوجه شامل نیازهای متناسب با عرف و شأن وی اعم از مسکن، لباس، خوراک، هزینه‌های درمانی و ... می‌باشد (مستنبط از ماده 1107 قانون مدنی). به محض وقوع عقد نکاح، زوجین در مقابل یکدیگر دارای حقوق و تکالیف می‌گردند. یکی از حقوقی که در عقد دائم متعلق به زوجه و بر عهده زوج است، نفقه می‌باشد. مستفاد از ماده 1106 قانون مدنی، در عقد ازدواج دائم، پرداخت نفقه زوجه بر عهده زوج می‌باشد. اگر مردی علی‌رغم ایفای وظایف زناشویی از سوی زوجه، از پرداخت نفقه وی امتناع نماید،...
    مقالات دعاوی خانواده
    4 ماه قبل 2488
    نحوه طرح دعوای طلاق به درخواست زوجه به جهت عدم پرداخت نفقه مطابق با قوانین و مقررات موجود، پرداخت نفقه زوجه در زمره وظایف زوج می‌باشد. این تکلیف قانونی تحت هر شرایطی حتی عدم تمکن مالی مرد، می‌بایست انجام گیرد و به هیچ عنوان قابل اسقاط نمی‌باشد. حال اگر مردی این تکلیف قانونی را انجام نداده و زوجه اقدام به طرح دعوا مبنی بر مطالبه نفقه نموده باشد اما علی‌رغم حکم محکومیت قطعی و متعاقباً صدور اجرائیه، زوج در مقام محکوم‌علیه، هم‌چنان از پرداخت نفقه زوجه امتناع ورزد، زوجه این حق را دارد که وفق...
    مقالات دعاوی خانواده
    4 ماه قبل 239
    مفهوم نکاح دائم و نکاح موقت نکاح در لغت به معنای عقد زناشویی بستن، پیوستن و ... آمده است. در اصطلاح حقوقی، عقد نکاح به پیمان زناشویی اطلاق می‌گردد که در نتیجه توافق زن و مرد برای تشکیل زندگی مشترک ایجاد می‌شود. عقد نکاح یک عقد غیرمالی و رضایی می‌باشد که برای تحقق و انعقاد آن، هیچ تشریفات خاصی نیاز نمی‌باشد. در نظام حقوقی ایران، اقسام نکاح از منظر مدت و دوام به دو دسته نکاح دائم و نکاح موقت (منقطع) تقسیم می‌گردد. نکاح دائم آن قسم از عقد نکاح می‌باشد که فاقد مدت بوده و برای...

    افزودن دیدگاه

    امتیاز شما :

    دیدگاه کاربران

    میلاد کریمیان
    06 خرداد 1404
    کامل بود استفاده کردم تشکر


    کوروش مرادی
    08 فروردین 1404
    سپاس