اظهارنامه چیست و در تنظیم آن به چه نکاتی توجه کنیم؟

اظهارنامه چیست؟

اظهارنامه نوشته ای است که مطابق مقررات قانونی تنظیم می شود و وسیله اعلام رسمی مطلبی به دیگری به قصد امکان اثبات اعلام آن مطلب به وی در آینده است. از کاربردهای دیگر اظهارنامه، تسلیم وجه یا مال یا سند یا هر چیز دیگری است که طرف مقابل ما از دریافت آن خودداری می نماید.

مطلب مرتبط: کاربرد اظهارنامه چیست؟ در چه مواردی ارسال اظهارنامه الزامی است؟

موارد مندرج در اظهارنامه

برگ اظهارنامه، فرم چاپی مخصوصی نظیر برگ دادخواست است که توسط دادگستری چاپ می شود. برگ اظهارنامه شامل موارد زیر است:

1. مشخصات و اقامتگاه اظهارکننده: در این قسمت اظهارکننده مشخصات خود شامل نام، نام خانوادگی و آدرس خود را قید می‌کند.
2. مشخصات و اقامتگاه مخاطب: در این قسمت نام، نام خانوادگی و آدرس فردی که مورد خطاب است نوشته می شود.
3. موضوع اظهارنامه: عنوان مطلبی است که در متن اظهارنامه و قسمت خلاصه اظهارات شرح داده می شود.
4. خلاصه اظهارات: در این قسمت اظهارکننده آنچه را که مورد نظر وی است و می خواهد به طرف دیگر ابلاغ کند، تشریح کرده و توضیح می دهد.

بیشتر بخوانید: نحوه تنظیم لایحه دفاعیه در دادگاه

نکات مهم در تنظیم اظهارنامه

1. مشتمل بر توهین و افترا و نظایر اینها نباشد.
2. در تنظیم اظهارنامه دقت لازم بکار برده شود تا مشتمل بر اخبار به حقی به نفع طرف مقابل نباشد.
3. در حد آنچه که ذی حق هستیم مطالبه حق کنیم و نه بیشتر از آن.
4. مطلب را بصورت مفید و مختصر اعلام نماییم.
5. مهلتی را که به طرف مقابل برای انجام دادن کار و یا تحویل چیزی می دهیم باید مهلت متناسب و معقولی باشد.

بیشتر بخوانید: قرار معاینه محل چیست؟

مواردی که قانوناً ارسال اظهارنامه برای طرف مقابل الزامی است:

1. به موجب ماده یک قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر، اگر مالک ملکی از وقوع معامله مال غیر مطلع شود و تا یک ماه بعد از اطلاع از این امر، اظهاریه هایی را برای اطلاع به انتقال گیرنده مال غیر نفرستد، معاون جرم محسوب می شود.
2. بر اساس ماده 171 قانون آیین دادرسی مدنی، هرگاه سرایدار، خادم، کارگر و بطور کلی هر امین دیگری چنانچه پس از ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه مالک، مبنی بر مطالبه مال امانی از آن رفع تصرف نکند، متصرف عدوانی شناخته می شود فلذا طرف مقابل از امتیازات مربوط به دعوای تصرف عدوانی از جمله رسیدگی خارج از مهلت بهره مند می شود.
3. بر اساس قانون تملک آپارتمان ها مصوب 1359، در صورتی که مالک یا استفاده کننده، سهم خود از هزینه های مشترک آپارتمان را نپردازد، این هزینه ها بوسیله اظهارنامه مطالبه می شوند.
4. مطابق ماده 13 قانون بیمه مصوب 1316، در صورتی که بیمه گر، بیمه را فسخ نماید، باید مراتب را به موجب اظهارنامه یا نامه سفارشی به بیمه گذار اطلاع بدهد و اثر فسخ ده روز پس از ابلاغ مراتب به بیمه گذار شروع می شود.
5. به موجب ماده 459 و 460 قانون آیین دادرسی مدنی، در مواردی که طرفین معامله متعهد به معرفی داور شده باشند، و طرفین نتوانند یا نخواهند در انتخاب داور توافق کنند، هر یک از طرفین می توانند با معرفی داور مورد نظر خود بوسیله ارسال اظهارنامه از طرف مقابل درخواست نماید که ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه، نظر خود را در مورد داور اعلام کند.
6. به موجب ماده 13 قانون روابط موجر و مستاجر، هرگاه مستاجر به علت انقضای مدت اجاره، مورد اجاره را تخلیه کند اما موجر از تحویل گرفتن آن خودداری کند، مستاجر باید بوسیله اظهارنامه از وی تقاضا کند که مال مورد اجاره را تحویل بگیرد.

مطلب مرتبط: خسارت تاخیر تادیه چیست و چگونه می توان آن را مطالبه نمود؟

نکات حقوقی مرتبط با اظهارنامه

• خسارت تاخیر تادیه در چک با صدور گواهی عدم پرداخت بانک به خواهان تعلق می گیرد و اعلام آمادگی بعدی برای پرداخت وجه چک به وسیله اظهارنامه موجب منتفی شدن خسارت تاخیر تادیه نمی شود.
• چنانچه متهم قبل از فروش مال به غیر، اقداماتی مانند ارسال اظهارنامه مبنی بر فسخ معامله و عودت دادن چک تضمین معامله به خریدار انجام داده باشد، با وجود اینکه فسخ معامله باید در محکمه صالح صورت گیرد، زایل ‌کننده رکن روانی جرم می باشد.
• تحقق جرم خیانت در امانت منوط به مطالبه صاحب حق و اقدام قانونی از قبیل ارسال اظهارنامه و غیره در جهت استرداد می باشد.
• صرف ارسال اظهارنامه دلیل بر وعده دار بودن چک نیست.
• در فسخ قرارداد، دادگاه حق دخالت و ورود در اراده متعاملین را ندارد و خود متعاقدین باید به ‌وسیله اظهارنامه یا طریق دیگری فسخ را اعمال کرده و تایید آن را از دادگاه درخواست کنند.
• در صورت وجود امارات دایر بر التزام عملی فروشنده به بیع (مانند ارسال اظهارنامه و مطالبه ثمن) امکان استناد بایع به خیار تأخیر ثمن وجود ندارد چراکه خیار وی ساقط شده است.
• هر چند که قانونگذار در قانون روابط موجر و مستاجر مصوب سال 1356 اثبات تعدی و تفریط مستاجر در عین مستاجره را مقید به زمان یا مهلت خاصی ندانسته است اما اگر موجر از اقدامات مستاجر که به نظر وی موجب تعدی و تفریط گردیده است اظهار مخالفت و نارضایتی می نمود می توانست با ارسال اظهارنامه یا نامه ای این موضوع را به اطلاع مستاجر برساند بنابراین عدم اعلام نارضایتی در طی 9 سال کاشف از رضایت ضمنی مالک است.
• در دعوای خلع ید مالک با طرح دعوی، مراتب عدم رضایت خود را در جهت ادامه تصرفات متصرف اعلام می‌کند و با اسقاط اذن ادامه تصرفات متصرف در حکم غصب است بنابراین نیازی به ارسال اظهارنامه پیش از اقدام به طرح دعوی وجود ندارد.
• یکسان بودن تاریخ صدور چک، ظهرنویسی و ارائه به بانک و ارسال اظهارنامه قبل از تاریخ سررسید چک، اماره بر وعده دار بودن چک است.
• حسب مقررات ماده 522 قانون آیین دادرسی مدنی پرداخت خسارت تاخیر تادیه از زمان مطالبه محاسبه خواهد شد و چنانچه دائن با ارسال اظهارنامه از مدیون دین خود را مطالبه کرده باشد تاریخ ابلاغ اظهارنامه به مدیون تاریخ سررسید خسارت تأخیر و ملاک محاسبه آن خواهد بود.
• در نظام حقوقی کشور ما سکوت علامت رضا نیست و مادام که با قرینه ی صارفه قطعیه همراه نباشد نمی تواند دلالتی بر رضا داشته باشد بنابراین عدم پاسخگویی اظهارنامه دلیلی بر تایید یا صحت آن نیست.
• فسخ قرارداد (وکالت) از سوی طرفین، از طریق اظهارنامه یا طرق دیگر، اعمال شده و صرفاً تایید فسخ از ناحیه دادگاه انجام می پذیرد.
• ارسال اظهارنامه زوجه ناشزه مبنی بر آمادگی برای تمکین، پس از طرح دعوای طلاق زوج، آثار مترتب بر تخلف وی را زائل نکرده و مستحق شرط تنصیف نیست.
• اگر فروشنده در موعد مقرر برای تنظیم سند حاضر نگردد، ارسال اظهارنامه جهت حضور به تاریخ جدید، موجب اسقاط حق طرف مقابل در مطالبه خسارت قراردادی تا روز تنظیم سند نیست.
• اگر خواهان قبل از اقامه دعوا نزد دادگاه، طلب خود را از طریق ارسال اظهارنامه مطالبه کرده باشد، مبدا احتساب خسارت تاخیر تادیه، تاریخ [ابلاغ] اظهارنامه خواهد بود، نه تاریخ تقدیم دادخواست.