دعوای ورود ثالث‌ چیست؟ انواع آن کدام است؟

مفهوم ورود ثالث

دعوای ورود ثالث زمانی مطرح می گردد که شخص ثالثی، در دادرسی که میان دو طرف دیگر در حال رسیدگی می باشد، خود را محق دانسته و یا آنکه خود را در محق دانستن یکی از طرفین، ذینفع می داند. شخص ثالث، می تواند تا زمانی که ختم دادرسی، اعلام نشده است، وارد دعوا شود. همچنین زمانی که شخص ثالث، وارد دعوا می شود، جزء اصحاب دعوا تلقی می گردد. ماده ۱۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی در ارتباط با ورود شخص ثالث مقرر نموده است:

«هرگاه شخص ثالثی در موضوع دادرسی اصحاب دعوای اصلی برای خود مستقلاً حقی قایل باشد و یا خود را در محق شدن یکی از طرفین ذی‌نفع بداند، می‌تواند تا وقتی که ختم دادرسی اعلام نشده است، وارد دعوا گردد، چه اینکه رسیدگی در مرحله بدوی باشد یا در مرحله تجدیدنظر. در این صورت نامبرده باید دادخواست خود را به دادگاهی که دعوا در آنجا مطرح است تقدیم و در آن منظور خود را به طور صریح اعلان نماید.»

در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در خصوص نحوه طرح دعوای ورود ثالث و انواع آن پرداخته شود.

بیشتر بخوانید: نحوه طرح دعوای جلب ثالث و قواعد پذیرش آن

انواع ورود ثالث

دعوای ورود ثالث به دو دسته اصلی و تبعی تقسیم می گردد. 

ورود ثالث اصلی: این دعوا زمانی مطرح می گردد که شخص ثالث، در موضوع دعوای اصلی، برای خود مستقلاً حقی قائل است. مانند آنکه «علی» دعوایی را به طرفیت «حسن» مبنی بر استرداد خودرو مطرح می نماید اما «یوسف» که خودرو را متعلق به خود می داند، وارد دعوا می شود و خواستار صدور حکم محکومیت «حسن» به استرداد خودرو می گردد. 

ورود ثالث تبعی: این دعوا زمانی مطرح می گردد که ثالث، خود را در محق شدن یکی از طرفین، ذینفع بداند. بطور مثال «حسن» با ادعای مالکیت نسبت به ملکی، دعوایی را مبنی بر خلع ید بطرفیت «زهرا» مطرح نموده است، در این میان «علی» بعنوان ثالث، مدعی انتقال حق انتفاع در ملک از «زهرا» بوده و خود را در محق شدن «زهرا»، ذینفع می داند بنابراین بعنوان ثالث، وارد دعوا شده تا با رد دعوای «حسن»، حق انتفاع او از بین نرود. 

بیشتر بخوانید: هر آنچه که لازم است در مورد دعوای متقابل بدانید

مقررات جاری در مورد پذیرش دعوای ورود ثالث

۱) ثالث زمانی می تواند در مقام ورود ثالث اصلی یا تبعی، وارد دعوا شود که دعوای اصلی مطرح شده باشد، پس تا زمانی که دعوای اصلی، اقامه نگردیده، طرح دعوا تحت عنوان ورود ثالث، موضوعیت ندارد. در اقامه دعوای ورود ثالث، وارد ثالث اصلی، می بایست تمامی شرایط طرح و اقامه دعوا را داشته باشد بطور مثال می بایست ذینفع باشد (نفع حقوقی و مشروع بوده، بوجود آمده باشد، شخصی و مستقیم باشد)، اهلیت داشته باشد و ... . لذا اگر ثالث، هر یک از شرایط لازم جهت اقامه دعوا را نداشته باشد، مانند خواهان دعوایی که فاقد چنین شرایطی است، برای او قرار رد دعوا صادر می گردد.

بیشتر بخوانید: نمونه رای رد دعوا به جهت ذی نفع نبودن خواهان در طرح دعوا

۲) اگر دعوای ورود ثالث تمامی شرایط لازم مقرر قانونی را داشته باشد با دعوای اصلی توامان رسیدگی می گردد اما اگر دادگاه احراز نماید که دعوای ورود ثالث جهت تاخیر در رسیدگی یا به منظور تبانی مطرح شده است، این دعوا را از دعوای اصلی تفکیک نموده و جداگانه رسیدگی می نماید (مستنبط از ماده ۱۳۳ قانون آیین دادرسی مدنی)

۳) یکی از شروط پذیرش دعوای ورود ثالث بعنوان یکی از اقسام دعاوی طاری، این است که این دعوا می بایست با دعوای اصلی دارای وحدت منشأ یا ارتباط کامل باشد (وفق ماده 17 قانون آیین دادرسی مدنی). در غیر اینصورت (نداشتن ارتباط کامل یا وحدت منشأ با دعوای اصلی) به دعوای ورود ثالث، جداگانه رسیدگی خواهد شد.

۴) دعوای ورود ثالث، در همان دادگاهی مطرح می شود که به دعوای اصلی رسیدگی می نماید حتی اگر صلاحیت محلی، نداشته باشد. عدم صلاحیت محلی، مانع رسیدگی به دعوا نیست اما در صورت نداشتن صلاحیت ذاتی، دعوای ورود ثالث وفق ماده ۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، به دادگاهی که صالح به رسیدگی است، ارجاع می گردد و در صورتی که رسیدگی به دعوای اصلی منوط به رسیدگی به دعوای ورود ثالث باشد، رسیدگی به آن تا حصول نتیجه دعوای ثالث، متوقف می گردد.

بیشتر بخوانید: ایراد عدم صلاحیت محلی دادگاه رسیدگی کننده به دعوا

۵) اگر دعوای اصلی بنا به هر علتی مسترد شود و یا قرارهای ابطال دادخواست، رد دعوا، عدم استماع دعوا و ... در مورد آن صادر گردد، هیچ اثری بر دعوای ورود ثالث اصلی نخواهد داشت. در این شرایط دادگاه به دعوای ورود ثالث‌ مانند دعوای اصلی رسیدگی می نماید.

۶) همانگونه که عرض گردید وارد ثالث تبعی، خود را در محق شدن یکی از طرفین دعوا، ذینفع می داند. در این دعوا نیز لازم است که شرایط اقامه دعوا اعم از اهلیت، داشتن سمت و ... وجود داشته باشد اما در مورد شرط ذینفع بودن وارد ثالث‌ تبعی، بنظر می رسد می توان با اغماض رفتار نمود چراکه همین که بیم خطر از دست دادن حق برای وی احراز شود، کفایت می نماید تا او بتواند بعنوان ثالث، وارد دعوا شود.

۷) امکان رسیدگی جداگانه به دعوای ورود ثالث تبعی وجود ندارد بنابراین اگر این دعوا، شرایط اقامه دعوای ورود ثالث را نداشته باشد، از دعوای اصلی تفکیک نشده و جداگانه رسیدگی نمی شود بلکه قرار رد دعوا صادر خواهد شد چراکه وارد ثالث‌ تبعی برای خود مستقلاً حقی قائل نمی باشد. 

۸) در دعوای ورود ثالث، می بایست دادخواست، تقدیم دادگاهی شود که دعوای اصلی در آن‌ مطرح می باشد. هیچ تفاوتی در این خصوص میان ورود ثالث اصلی و‌ تبعی وجود ندارد و هر دو مستلزم تقدیم دادخواست می باشد. دادخواست ورود ثالث باید به تعداد اصحاب دعوای اصلی بعلاوه یک نسخه باشد و‌ شرایط دادخواست اصلی را داشته باشد. هم چنین لازم است که نام تمامی اصحاب دعوای اصلی، در ستون خواندگان دعوای ورود ثالث درج گردد. در ستون خواسته نیز می بایست درج گردد: دعوای ورود ثالث در پرونده به شماره بایگانی ... به خواسته ... .

۹) مهلت طرح دعوای ورود ثالث تا زمانی است که ختم دادرسی اعلام نشده اعم از آنکه دعوا در مرحله بدوی باشد یا تجدیدنظر. اگر یکی از طرفین ادعا نماید که ثالث از ابتدا در جریان دادرسی بوده است، هیچ تاثیری ندارد و ثالث این حق را دارد در تمامی مقاطع مرحله بدوی و هم چنین تمامی مقاطع مرحله تجدیدنظر تا زمانی که ختم دادرسی اعلام نشده، وارد دعوا شود.

۱۰) ترتیب رسیدگی به دعوای ورود ثالث، با شرایط رسیدگی به دعوای اصلی در مرحله بدوی یا تجدیدنظر، یکسان می باشد. با این توضیح مشخص می گردد که وارد ثالث اصلی، خواهان دعوا قلمداد می گردد و تمامی حقوق و احکام خواهان دعوا بر او جاری است یعنی در نتیجه دعوا، یا پیروز است یا رای به ضرر وی صادر می شود که می تواند به این رای، اعتراض نماید. اگر وارد ثالث، در دعوا محکوم شود، به پرداخت و جبران خسارات دادرسی طرف مقابل نیز محکوم می شود و در صورتی که وارد ثالث اصلی، برنده دعوا باشد، می بایست خسارات دادرسی او را خوانده دعوای اصلی پرداخت نماید. 
اما وارد ثالث تبعی، بعلت عدم داشتن حق مستقلی، نمی تواند به رایی که علیه فردی که او در محق شدن وی، خود را ذینفع دانسته، اعتراض نماید. مضاف بر آنکه اگر طرف مقابل، محکوم شود، می تواند به پرداخت حق الوکاله دفاع از دعوای ثالث‌ هم محکوم شود و اگر طرف برنده دعوا باشد، ثالث می تواند تحت شرایطی خسارات دادرسی را مطالبه نماید.

۱۱) اگر ثالث در دعوای اصلی بنا بر هر علتی وارد نشود و رای قطعی صادر شود که وی رای صادره را مخل حقوق خود می داند، راهی جز اعتراض ثالث نسبت به حکم صادره نخواهد داشت.