استثنائات ممنوعیت طرح ادعای جدید در تجدیدنظر

استثنائات ممنوعیت طرح ادعای جدید در تجدیدنظر

تجدیدنظر دوباره قضاوت کردن امری است که در مرحله بدوی مورد قضاوت قرار گرفته است بنابراین گسترش عناصر دعوا در مرحله تجدیدنظر منطقی نمی باشد. قانونگذار در ماده ۳۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر داشته است که طرح ادعای جدید در مرحله تجدیدنظر مسموع نخواهد بود. فی الواقع پذیرش ادعای جدید در این مرحله، خلاف فلسفه و ماهیت تجدیدنظر است که همان دوباره قضاوت کردن امر است. پذیرفتن ادعای جدید در مرحله تجدیدنظر باعث میشود که دادگاه تجدیدنظر به موردی رسیدگی کند که در مرحله بدوی مورد قضاوت قرار نگرفته است. بر اصل غیر قابل طرح بودن ادعای جدید در مرحله تجدیدنظر استثنائاتی وارد است که در این مقاله بدان پرداخته می شود.

بیشتر بخوانید: تجدیدنظر خواهی و نحوه طرح دعوا در مرحله تجدیدنظر

استثنائات ممنوعیت طرح ادعای جدید در تجدیدنظر

۱) طرح بعضی از دعاوی طاری

اقامه دعوای طاری چون موجب طرح ادعای جدید در مرحله تجدیدنظر می شود، علی القاعده ممنوع است. ممنوعیت طرح و رسیدگی به دعوا در مرحله تجدیدنظر تا زمانی که در مرحله بدوی در مورد آن حکمی صادر نشده است در ماده ۷ قانون آیین دادرسی مدنی نیز اشاره شده است. قانونگذار اقامه دعوای ورود ثالث و جلب ثالث را صراحتا در مرحله تجدیدنظر مجاز اعلام نموده است بنابراین طرح دعاوی اضافی و متقابل در مرحله تجدیدنظر مسموع نخواهد بود.

بیشتر بخوانید: تقدیم دادخواست واخواهی خارج از مهلت

۲) تغییر عین مال به قیمت آن و بالعکس

قانونگذار صراحتا در بند یک ماده ۳۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی عنوان نموده است که مطالبه قیمت محکوم به، که عین آن موضوع رای مرحله بدوی بوده و مطالبه عین مالی که قیمت آن در مرحله بدوی مورد حکم قرار گرفته، در مرحله تجدیدنظر ادعای جدید شمرده نمی شود. سوالی که ممکن است مطرح شود این است که اگر خواسته خواهان در مرحله بدوی عین مالی باشد و دادگاه خوانده را محکوم به رد آن نموده باشد اگر خوانده (محکوم علیه) تجدیدنظر خواهی نکند، آیا خواهان میتواند به استناد بند فوق، تنها برای تبدیل عین مال به قیمت آن از حکمی که کلا به نفع او صادر شده تجدیدنظر خواهی نماید یا درخواست تبدیل مزبور منوط به محکومیت خواهان در دعوای مطالبه عین مال در مرحله بدوی است تا در مقام تجدیدنظر خواهی آن را مطرح نماید؟

در پاسخ به این پرسش میتوان اینگونه بیان نمود که اعمال بند یک ماده ۳۶۲ ق.آ.د.م متوقف بر این است که دعوای تجدیدنظر مطرح شده باشد از شرایط اقامه دعوای تجدیدنظر ذینفع بودن تجدیدنظر خواه است، بنابراین در صورتیکه بطور مثال خواهان مطالبه عین مالی را نموده و خوانده محکوم به رد آن شده تنها خوانده میتواند نسبت به حکم صادره تجدیدنظر خواهی نماید (حسب مقررات قانونی مندرج در بند یک ماده 26 قانون تشکیلات دادگاههای عمومی و انقلاب، متضرر از رای دادگاه حق تجدیدنظر خواهی را دارد.) در نتیجه اگر خوانده تجدیدنظر خواهی نکند، چون تجدیدنظر خواهی خواهان بر فرض طرح، قابل استماع نمی باشد دعوای تجدیدنظر مورد رسیدگی قرار نمی گیرد تا امکان طرح درخواست تبدیل عین مال به قیمت آن وجود داشته باشد. در عین حال اگر خواهان در دعوای مطالبه عین مال محکوم به بی حقی شده باشد میتواند در مقام تجدیدنظر خواهی از مقررات بند یک ماده ۳۶۲ ق.آ.د.م استفاده نماید و مطالبه عین را تبدیل به بهای آن نماید. از جهتی دیگر اگر خوانده محکوم به رد عین مال شده باشد و تجدیدنظر خواهی نماید، تجدیدنظر خوانده (خواهان) میتواند در لایحه جوابیه درخواست عین مال را که در مرحله بدوی مطرح نموده به درخواست قیمت آن تبدیل نماید.

بیشتر بخوانید: نحوه انجام واخواهی در اجرای احکام

۳) تغییر عنوان خواسته

به موجب بند ۳ با لحاظ صدر ماده ۳۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی تغییر عنوان خواسته از اجرت المثل به اجرت المسمی و بالعکس آن ادعای جدید شمرده نمی شود و قابل طرح در مرحله تجدیدنظر می باشد. ذکر این نکته حائز اهمیت است که تغییر مزبور مستلزم تجدیدنظر خواهی از رای است و اگر خواهان در دعوا کلا پیروز شده باشد و خوانده تجدیدنظر خواهی نکند، طرح ادعای مزبور منتفی است.

بیشتر بخوانید: نحوه اجرای حکم غیابی و معرفی ضامن

۴) حقوقی که پس از طرح دعوا در مرحله بدوی حال شده است

بنابر تجویز مقنن در بند ۲ ماده ۳۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی ادعای اجاره بها و بقیه اقساط آن و اجرت المثل و دیونی که موعد پرداخت آن در جریان رسیدگی بدوی رسیده، ادعای حدید شمرده نمی شود و طرح آن در مرحله تجدیدنظر مجاز است. علاوه بر آن سایر متفرعات دعوا مانند ضرر و زیان که در زمان جریان دعوا یا بعد از صدور رای در مرحله بدوی به خواسته اصلی تعلق گرفته و مورد حکم واقع نشده یا موعد پرداخت آن بعد از صدور رای بدوی رسیده میتواند در مرحله تجدیدنظر درخواست شود. نکته دیگر آنکه اگر خوانده در دعوا کلا محکوم شده باشد و تجدیدنظر خواهی ننماید، طرح ادعاهای مذکور به این علت که مرحله تجدیدنظر وجود ندارد، منتفی است.

بیشتر بخوانید: نحوه اصلاح و تصحیح رای دادگاه

۵) ادعایی که دفاع قلمداد می شود

در قانون سابق آیین دادرسی مدنی ادعایی که دفاع محسوب شود از قبیل تهاتر ادعای جدید شمرده نشده و بنابراین طرح آن در مرحله تجدیدنظر تصریح شده بود در ماده ۳۶۲ قانون جدید آیین دادرسی مدنی مورد مزبور به درستی تصریح نشده است. فی الواقع چون تجدیدنظر دوباره قضاوت کردن است هر یک از اصحاب دعوا میتواند دفاعیات خود را در مرحله تجدیدنظر مطرح نماید مگر آنکه با دفاعیات مرحله بدوی تعارض داشته و یا خلاف آن پیش بینی شده باشد. بنابراین عدم تصریح قانون جدید به تجویز طرح دفاع جدید در مرحله تجدیدنظر بعلت بدیهی بودن آن است. به موجب ماده ۱۴۲ قانون جدید ادعاهای تهاتر، صلح، فسخ، رد خواسته و امثال آن دفاع شمرده می شود در عین حال اگر دفاع جدید در مرحله تجدیدنظر با ادعایی که در مرحله بدوی مطرح شده در تعارض باشد، شنیدن آن به همین علت، باید ممنوع شمرده شود. بنابراین بطور مثال اگر خوانده در مرحله بدوی نسبت به مستند ادعایی خواهان به خواسته مطالبه وجه، ادعای جهل، انکار یا تردید نماید، ادعای پرداخت وجه سند یا انجام هر نوع تعهد نسبت به آن در مرحله تجدیدنظر ممنوع است. این مورد به روشنی در ماده ۲۲۸ قانون آیین دادرسی مدنی تصریح شده است. علاوه بر آن بموجب ماده ۲۱۷ همان قانون نیز اظهار انکار یا تردید نسبت به اسناد حتی الامکان تا اولین جلسه دادرسی بعمل می آید. البته در مواردی که رای دادگاه بدون دفاع خوانده صادر شود، خوانده در صورت تمایل ضمن شکایت از رای باید انکار یا تردید نسبت به سند مستند دعوا را مطرح نماید. ادعای جعل نیز باید در همین مقاطع دادرسی مطرح شود. بنابراین اظهار انکار یا تردید یا ادعای جعل نسبت به سندی که در مرحله بدوی مورد استناد قرار گرفته، در مرحله تجدیدنظر اگر چه دفاع شمرده میشود، بعلت مخالفت با مواد مزبور مجاز نمی باشد.