نحوه درخواست مهر و موم ترکه

نحوه درخواست مهر و موم ترکه

اصطلاح حقوقی مهر و موم ترکه بمعنای حفظ و نگهداری ترکه بجای مانده از متوفی در جهت عدم استفاده و جلوگیری از حیف و میل احتمالی آن است که بنا بر تقاضای ذینفع از طریق شورای حل اختلاف محل صادر می گردد. درخواست مهر و موم ترکه یک امر اختیاری است که با صدور قرار، انجام آن آغاز می گردد. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می گردد به تفصیل در خصوص نحوه درخواست مهر و موم ترکه پرداخته شود.

بیشتر بخوانید: نحوه طرح دعوای تقسیم ترکه

شرایط درخواست مهر و موم ترکه

جهت طرح درخواست مهر و موم ترکه لازم است که اولاً فوت متوفی با ضمیمه نمودن گواهی فوت وی به دادخواست احراز گردد. ثانیاً اموالی از متوفی بر جای مانده باشد و در گذشته تحریر ترکه صورت نگرفته باشد. ثالثاً متقاضی مهر و موم ترکه، دلیل ذینفعی خود را اعلام نموده باشد. درخواست مهر و موم ترکه، دعوا محسوب نمی شود و جنبه ترافعی ندارد اما می بایست از طریق دفاتر خدمات قضایی و در قالب دادخواست، تقدیم شورای حل اختلاف (دادگاه صلح) آخرین اقامتگاه متوفی شود (وفق ماده 20 قانون آیین دادرسی مدنی و بند 6 ماده 12 قانون شوراهای حل اختلاف مصوب 22-06-1402). همچنین مستنبط از ماده 167 قانون امور حسبی، هر یک از ورثه متوفی، موصی له در شرایطی که وصیت به جزء مشاع شده باشد، طلبکار یا طلبکاران متوفی در صورتی که طلب آنان مستند به حکم قطعی صادره از دادگاه و یا سند رسمی باشد (طلبکاران به میزان طلب خود می توانند برای مهر و موم‌ ترکه اقدام نمایند) و هم چنین فردی که از طرف متوفی به عنوان وصی تعیین شده باشد، می توانند تقاضای مهر و موم ترکه را مطرح نمایند.

بیشتر بخوانید: نحوه اعلام رد ترکه از طریق دادگاه صلح

نکات مهم در طرح درخواست مهر و موم ترکه

1- هدف از مهر و موم ترکه مستند به ماده 162 قانون امور حسبی مصوب 1319، حفظ، نگهداری، عدم استفاده و جلوگیری از حیف و میل ترکه (جلوگیری از تضییع و تفریط ماترک) است و اشخاصی که وفق ماده 167 این قانون می توانند درخواست مهر و موم کنند، هیچ حق تقدمی برای آنان بابت این درخواست به وجود نمی آید.

مساله مهم و قابل توجه در خصوص انجام مهر و موم ترکه آن است که مقنن در دو مورد خاص به شورای حل اختلاف (دادگاه صلح) این اختیار را داده است که بدون درخواست، نسبت به مهر و موم ترکه اقدام نماید یکی از این موارد مربوط به زمانی است که فردی در خانه استیجاری، هتل و ... فوت می نماید و کسی جهت حفاظت اموال او نباشد. مورد دیگر آنکه اموال عمومی و دولتی در نزد متوفی بصورت امانت باشد. (مستنبط از ماده 168 قانون امور حسبی)

2- شورای حل اختلاف پس از طرح درخواست مهر و موم، مکلف است تا وقتی را جهت مهر و موم تعیین نماید و به افراد ذینفع نیز اطلاع دهد که معمولاً به فوریت انجام می پذیرد و تاخیری حادث نمی گردد. (مستنبط از ماده 175 قانون امور حسبی) 

در خصوص نحوه انجام مهر و موم ترکه می توان اینگونه بیان نمود که بسته به نوع اموال، این امر متفاوت خواهد بود. در ارتباط با اموال منقول شایان ذکر است که این دسته از اموال مهر و موم می شود و به ورثه نیز اخطار می گردد که از آنها استفاده نکنند و یا آنکه به امین یا نگهبان، حفاظت از اموال را بسپرند اما اموال غیرمنقول، عموماً قابلیت مهر و موم ندارند مگر آنکه اموال منقول در آنها باشد. همچنین حساب های بانکی متوفی نیز توقیف شده و به بانک در این خصوص نامه زده می شود.

در ارتباط با مهر و موم اموال غیرمنقول صورت جلسه نشست قضائی استان چهارمحال و بختیاری/ شهر شهرکرد مورخه 04-07-1392 در پاسخ به پرسش: «نحوه اجرای قرار مهر و موم، در مورد اموال غیرمنقول چگونه است؟» بیان داشته است:

«در مهر و موم ترکه، اموال منقول پس از صورت برداری در محل خاصی مثل اتاق، صندوقخانه و غیره نگهداری و عندالاقتضا برای اموال مهر و موم شده حافظ تعیین می شود و نسبت به اموال غیرمنقول که نقل و انتقال و معامله آنها منوط به تنظیم سند رسمی انتقال و انجام تشریفات ثبتی است، انجام مهر و موم مصداق ندارد و اساساً نسبت به اموالی که مهر و موم ممکن نیست، صورت اجمالی از آن برداشته می شود و در مورد اموال غیرمنقول قید مشخصات آن کافی خواهد بود.»

نکته مهم و قابل توجه آن است که اشیای ضایع شدنی یا اشیایی که نگهداری آنان باعث صرف هزینه های نامتناسب و غیرمعقول می شود، مهر و موم نمی گردند و فروخته می شوند و وجه آنها وفق ماده 193 قانون امور حسبی، در صندوق دادگستری تودیع می گردد. چنانچه ترکه مورد استفاده اشخاص واجب النفقه متوفی باشد یا به آن نیاز داشته باشند، مهر و موم انجام نشده و فقط صورت جلسه می شود. (وفق ماده 189 قانون امور حسبی)

3- علی القاعده درخواست مهر و موم ترکه مقدم بر تحریر ترکه می باشد به همین علت است که مقنن در ماده 172 قانون امور حسبی، مقرر داشته است که پس از تحریر ترکه، درخواست مهر و موم پذیرفته نمی شود و چنانچه در حین رسیدگی به تحریر ترکه، درخواست مهر و موم شود، فقط آن قسمتی از ترکه که تحریر نشده است، مهر و موم خواهد شد.

4- منظور از تحریر ترکه، مستنبط از ماده 206 قانون امور حسبی، تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی و اقلام آن در ساعت و روز معین بعد از انتشار آگهی می باشد در فرآیند تحریر ترکه، صورتی از ترکه برداشته می شود. (وفق ماده 213 قانون امور حسبی)

نکته مهم دیگر آنکه می بایست میان صدور قرار تحریر ترکه و اجرای آن، مدت زمانی که کمتر از یک ماه و بیشتر از سه ماه از تاریخ انتشار آگهی نباشد، تعیین گردد. بنابراین از آنجایی که لازم است میان صدور قرار تحریر ترکه و اجرای آن یک فاصله زمانی یک تا سه ماهه وجود داشته باشد، می بایست در این زمان نیز ترکه حفظ و نگهداری شود. علی ایحال صدور همزمان قرارهای مهر و موم و تحریر ترکه امکان پذیر است.

مطلب مرتبط: نحوه درخواست تحریر ترکه

5- هزینه هایی که بابت کفن و دفن متوفی شده است وفق ماده 190 قانون امور حسبی از وجوه نقد متوفی برداشت خواهد شد. (مستنبط از ماده 190 قانون امور حسبی)