تفاوت میان دعوای اعلام بطلان معامله و دعوای ابطال قرارداد

دعوای اعلام بطلان معامله و دعوای ابطال قرارداد

زمانی که معامله یا قراردادی میان طرفین منعقد می‌گردد و پس از انجام آن معامله، مشخص می‌شود که یک یا بعضی از شروط اساسی در مورد صحت معاملات موضوع ماده 190 قانون مدنی در آن قرارداد رعایت نشده، می‌بایست حسب مورد با توجه به شرایط تنظیم معامله، دعوای اعلام بطلان معامله یا دعوای ابطال قرارداد، مطرح گردد. میان دو دعوای ذکر شده تفاوت‌های بنیادینی وجود دارد که در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص تفاوت دعوای اعلام بطلان معامله و دعوای ابطال قرارداد پرداخته شود.

مطلب مرتبط: نحوه طرح دعوای تایید بطلان معامله به جهت فقدان قصد انشاء

اصل صحت قراردادها چیست؟

مطابق با اصل صحت قراردادها، هر قراردادی که تنظیم می‌گردد، محمول بر صحت تلقی می‌شود (موضوع ماده 223 قانون مدنی). به بیانی دیگر اصل یا قاعده بر آن است که هر معامله‌ای که واقع شده باشد، تمامی شرایط عمومی و اختصاصی عقد صحیح را دارد، مگر اینکه خلاف آن توسط مدعی بطلان ثابت شود. بنابراین، شخصی که مدعی خلاف اصول تنظیم شدن قرارداد است، می‌بایست در مقام مدعی، با ارائه ادله محکمه‌پسند، ادعای خود مبنی بر بی‌اعتباری قرارداد، را ثابت نماید.

مطلب مرتبط: تایید بطلان معامله فضولی چگونه است؟

تفاوت دعوای اعلام بطلان معامله با دعوای ابطال قرارداد

اگر دلایل کافی در جهت بی‌اعتباری و باطل بودن قرارداد وجود داشته باشد، با دانستن تفاوت میان دو دعوای اعلام بطلان معامله و دعوای ابطال قرارداد، می‌توان تصمیم درست را در انتخاب موضوع دعوا اتخاذ نمود. دعوای اعلام بطلان ناظر بر خود عمل حقوقی است یعنی یک قرارداد یا یک ایقاع اگر شرایط صحت را نداشته باشد، باطل است و اگر طرفین در خصوص این موضوع اختلاف داشته باشند، دادگاه ورود می‌کند و بطلان را در لحظه انعقاد، احراز و اعلام می‌کند اما ابطال قرارداد یا ابطال یک سند حالتی است که عمل حقوقی ضمن آن باطل شده یعنی فساد آن اعلام شده و در حال حاضر دادگاه می‌خواهد انتقالی که در دفترخانه بوده یا آن مبایعه‌نامه‌ای که در مشاور املاک تنظیم شده یا آن سند رهنی که در دفترخانه است و ... را ابطال کند پس ابطال ناظر به سند حاوی عمل حقوقی است حال آن سند رسمی باشد یا عادی. لذا تا زمانی که فساد خود عمل حقوقی یعنی بطلان آن توسط دادگاه، احراز و اعلام نشده باشد، ابطال سند حاوی آن، ممکن نیست به بیانی دیگر، مقدمه ابطال سند، اعلام بطلان عمل حقوقی است. ابتدا دادگاه باید فساد (بطلان) آن عمل حقوقی را احراز و اعلام کند و متعاقباً سند حاوی عمل حقوقی که ممکن است بصورت رسمی یا عادی منعقد شده باشد را ابطال کند. فلذا تا زمانی که بطلان عمل حقوقی اعلام نشده، دعوای ابطال قابلیت استماع ندارد ولی بالعکس این قضیه بلااشکال است یعنی می‌توان به تنهایی دعوای اعلام بطلان مطرح نمود پس از صدور رای مقتضی، دعوای ابطال سند حقوقی مطرح گردد.

مطلب مرتبط: تفاوت بطلان و فسخ قرارداد کدام است؟

دادگاه صالح جهت طرح دعوای اعلام بطلان معامله

چنانچه موضوع قرارداد، مال منقول باشد، مستند به مواد 11 و 13 قانون آیین دادرسی مدنی، دعوا می‌بایست در دادگاه محل اقامت خوانده یا محل انعقاد عقد یا محل اجرای تعهد مطرح گردد. اما اگر موضوع قرارداد، مال غیرمنقول باشد، مستند به ماده 12 قانون آیین دادرسی مدنی ناظر به بند 1 ماده 12 قانون شوراهای حل اختلاف مصوب 1402، دادگاه صالح دادگاه محل وقوع ملک است. حال اگر خواهان دعوی، خواسته خود را تا یک میلیارد ریال تقویم نماید، دادگاه صلح محل وقوع ملک صالح به رسیدگی خواهد بود و چنانچه خواهان، خواسته خود را بالای یک میلیارد ریال تقویم نماید، دادگاه حقوقی محل وقوع ملک صالح به رسیدگی می‌باشد. در خصوص اموال غیرمنقول به دلالت رای وحدت رویه شماره 865 مورخ 1404/04/31 هیات عمومی دیوان عالی کشور، دارای سابقه ثبتی بودن یا فاقد سابقه ثبتی بودن ملک، تأثیری در صلاحیت محاکم صلح و حقوقی محل وقوع ملک ندارد.

امیدواریم مطالب برای شما مفید بوده باشد. لطفا مطالب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و با امتیاز دادن به مطالب، ما را در جهت بهبود و تولید هر چه بیشتر مطالب یاری فرمایید. همچنین می توانید نظرات یا سوالات خود را در بخش دیدگاه ها مطرح نمایید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده خواهد شد.