نحوه درخواست تحریر ترکه

نحوه درخواست تحریر ترکه

تحریر در لغت بمعنای لیست کردن و نوشتن است. اصطلاح حقوقی تحریر ترکه بمعنای تعیین و مشخص نمودن میزان ماترک بجای مانده از متوفی می باشد تا با این روش، حقوق وراث و طلبکاران احتمالی متوفی نیز حفظ گردد. فی الواقع تحریر ترکه، یک اقدام احتیاطی می باشد که در راستای حفظ حقوق افراد فوق، انجام می پذیرد. ماده ۲۰۶ قانون امور حسبی بیان داشته است که: «مقصود از تحریر ترکه تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی است.» در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در خصوص درخواست تحریر ترکه پرداخته شود.

بیشتر بخوانید: تصفیه ترکه متوفی در صورت قبول وراث

درخواست تحریر ترکه

فردی که خواهان تحریر ترکه است، در مقام احد از وراث متوفی یا وصی یا امین غایب یا قیم محجور یا دادستان برای متوفای بلاوارث (مستنبط از ماده ۲۰۷ قانون امور حسبی)، می بایست جهت انجام این امر و تقدیم دادخواست، مدارک مورد نیاز شامل گواهی فوت متوفی، گواهی انحصار وراثت و لیست اموال و دارایی ها و هم چنین بدهی های متوفی را ضمیمه دادخواست خود نموده و به شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی تقدیم نماید. ناگفته نماند که این اقدام، اقدامی اجباری نبوده و یک امری، اختیاری است. ذکر این نکته حائز اهمیت است که وفق مواد ۲۰۵ و ۲۰۸ قانون امور حسبی، قانونگذار مقرر نموده است که اگر میان وراث، محجور و یا غایب وجود داشته باشد، انجام تحریر ترکه الزامی خواهد بود.

شورای حل اختلاف پس از تقدیم دادخواست، در مدت زمانی که کمتر از یک ماه و بیشتر از سه ماه نباشد، جلسه تشکیل داده و اقدام به صدور قرار تحریر ترکه می نماید (ماده 210 قانون امور حسبی). در صورت لزوم، شورای حل اختلاف اقدام به تعیین کارشناس جهت صورت برداری و قیمت گذاری اموال منقول نیز می نماید. نکته مهم در خصوص درخواست تحریر ترکه آن است که این موضوع در زمره امور حسبی بوده و حق و تکلیفی را بیان یا سلب نمی نماید بلکه به ورثه اطلاعات لازم را منتقل می نماید تا ماترک را قبول یا رد نمایند. هم چنین طلبکاران متوفی نیز با این اقدام از اندازه وثیقه و طلب خود آگاه شده مضاف بر آنکه این اختیار برای موصی له نیز ایجاد می شود تا از متناسب بودن میزان موصی به با ارزش کل ماترک در زمان فوت موصی مطلع گردد. مساله قابل توجه دیگر آنکه هر چند تحریر ترکه در زمره امور حسبی و غیرترافعی است، اما خواهان می بایست هزینه دادرسی آن را بر مبنای دعاوی غیرمالی پرداخت نماید. 

بیشتر بخوانید: سهم الارث طبقه اول وراث به چه میزان است؟

نکات مهم در خصوص تحریر ترکه 

الف) مرجع صالح جهت تقدیم دادخواست تحریر ترکه، شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی می باشد. (مستنبط از بند ت ماده ۹ قانون شوراهای حل اختلاف و ماده ۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی)

ب) لیست اموال و دارایی هایی که برای تحریر ترکه تهیه می گردد وفق ماده ۲۱۳ قانون امور حسبی، باید شامل موارد ذیل باشد:

۱) توصیف اموال منقول با تعیین بهاء آن.

۲) تعیین اوصاف و وزن و عیار نقره و طلا آلات.

۳) مبلغ و نوع نقدینه.

۴) بهاء و نوع برگ های بهاء دار.

۵) اسناد با ذکر خصوصیات آنها.

۶) نام رقبات غیرمنقول.

پ) نکته دیگر در خصوص استعلام و شناسایی اموال متعلق به متوفی از سوی شورای حل اختلاف می باشد. اداره کل حقوقی قوه قضاییه در نظریه شماره: 7/1400/1088 مورخه 1400/10/25 در پاسخ به سوال «از آنجایی که در تحریر ترکه و مهرو موم آن معمولاً در خصوص اموال منقول، وفق مقررات قانون امور حسبی رفتار می شود، آیا شورای حل اختلاف جهت شناسایی اموال متوفی و تحریر ترکه، مکلف به استعلام برای شناسایی اموال متوفی است؟» چنین بیان داشته است:

«وفق ماده 206 قانون امور حسبی مصوب 1319 مقصود از تحریر ترکه تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی است و به موجب ماده 14 این قانون "در امور حسبی دادرس باید هرگونه بازجویی و اقدامی که برای اثبات قضیه لازم است به عمل آورد، هر چند درخواستی از دادرس نسبت به آن اقدام نشده باشد و در تمام مواقع رسیدگی می تواند دلایلی که مورد استناد واقع می شود قبول نماید". بنابراین در فرض سؤال قاضی شورای حل اختلاف با لحاظ فوریت در حفظ ترکه و جلوگیری از تضییع و تفریط آن مبادرت به شناسایی اموال متوفی و عندالاقتضاء استعلام از مرجع ذی‌ربط می کند.»

ج) در خصوص انجام مهر و موم ترکه بانضمام تحریر ترکه ذکر این نکته حائز اهمیت است که وفق ماده ۱۹۲ قانون امور حسبی، بعد از تحریر ترکه درخواست مهر و موم پذیرفته نمی شود و اگر در اثناء تحریر ترکه درخواست مهر و موم بشود فقط آن مقداری که ‌تحریر نشده است مهر و موم می‌ گردد.

د) از آنجایی که تحریر ترکه یک درخواست بوده و امری غیرترافعی است و صورت تحریر ترکه ای که صادر می شود نتیجه رسیدگی موقت و بی تشریفات مامور رسیدگی است، بنابراین رسیدگی به این درخواست، متوقف بر وقوع اختلاف و منازعه میان اشخاص در خصوص مالکیت متوفی بر اموال ادعایی، نخواهد بود. به بیانی دیگر صرف صدور تحریر ترکه دلیل قطعی دال بر مالکیت متوفی بر اموال ادعایی نمی باشد و هر ذی نفعی می تواند جداگانه با مراجعه به دادگاه صالح، مالکیت خود را ثابت نماید.

ه) صورت مجلسی که در زمان تحریر ترکه تنظیم می شود، می بایست شامل موارد ذیل باشد:

۱- نام و سمت متصدی تحریر ترکه.

۲- نام و مشخصات کسانی که احضار شده و کسانی که حاضر شده اند.

۳- محلی که تحریر ترکه در آنجا صورت می گیرد.

۴- اظهارات اشخاص راجع به دارایی و بدهی و ترکه متوفی.

۵- نام و مشخصات کسی که اسناد و اموال به او داده می شود. (ماده 216 قانون امور حسبی)