نحوه درخواست طلاق از سوی زوجه به جهت عسر و حرج

نحوه درخواست طلاق از سوی زوجه به جهت عسر و حرج

مطابق با قانون مدنی و قانون حمایت خانواده، حق طلاق مختص زوج می‌باشد و وی می‌تواند در هر زمان همسر خود را مطلقه نماید اما می‌بایست تمامی حق و حقوق مالی متعلق به زوجه را پرداخت کند. هم‌چنین قانونگذار شرایطی را پیش‌بینی نموده است که بموجب آن اگر ادامه زندگی برای زوجه با مشقت فراوان همراه بوده، وی بتواند به دادگاه مراجعه نموده و تقاضای طلاق نماید. جهت انجام این امر، زوجه می‌بایست به دادگاه دلایل محکمه پسند ارائه دهد تا بتواند ثابت نماید در عسر و حرج قرار گرفته و ادامه زندگی مشترک برای او مقدور نمی‌باشد. برخی از مصادیق عسر و حرج در تبصره ماده 1130 قانون مدنی ذکر گردیده است که حصری نبوده بلکه جنبه تمثیلی دارد مانند اعتیاد زوج به مواد مخدر یا مشروبات الکلی، ابتلا زوج به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی، ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد و ... . در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص نحوه درخواست طلاق از سوی زوجه به جهت عسر و حرج پرداخته شود.

مطلب مرتبط: مصادیق عسر و حرج زوجه

شرایط طرح درخواست طلاق از سوی زوجه به جهت عسر و حرج

همانگونه که در ابتدای مقاله عرض گردید، جهت طرح درخواست طلاق از سوی زوجه به جهت عسر و حرج لازم است که اولاً ادامه زندگی برای او با مشقت فراوان همراه باشد. ثانیاً تحمل این سختی‌ها عرفاً برای زوجه مقدور نباشد. جهت طرح دعوا مبنی بر درخواست طلاق از سوی زوجه به جهت عسر و حرج، وی می‌بایست دادخواست خود را وفق ماده 12 قانون حمایت خانواده در دادگاه خانواده محل سکونت خویش یا دادگاه خانواده محل اقامت زوج مطرح نماید. دادگاه رسیدگی‌کننده به دعوا جهت احراز وقوع عسر و حرج زوجه، وفق ماده 199 قانون آیین دادرسی مدنی، کلیه تحقیقات لازم اعم از استماع شهادت شهود، تحقیقات محلی و ... را جهت احراز موضوع انجام می‌دهد. اگر دعوای زوجه بنا به هر علتی رد شود، از اعتبار امر مختومه برخوردار نخواهد بود و وی می‌تواند در صورت بروز حادثه و رخداد جدیدی، مجدداً طرح دعوا نماید.

مطلب مرتبط: نمونه رای الزام زوج به طلاق به لحاظ سوء رفتار و عسر و حرج

نکات مهم در طرح درخواست طلاق از سوی زوجه به جهت عسر و حرج 

1- دادگاه رسیدگی‌کننده به این دعوا بعد از تشکیل جلسه رسیدگی، موضوع را به داوری جهت ایجاد صلح و سازش ارجاع می‌دهد طرفین دعوا مکلف‌اند که ظرف یک هفته داور خود را که حداقل سی سال سن داشته و از خویشاوندانشان می‌باشد را به دادگاه معرفی نمایند (در صورتی که طرفین، افرادی با این شرایط را نداشته باشند می‌توانند اشخاص دیگری را معرفی نمایند.). در صورت عدم معرفی داور، ظرف مهلت مقرر قانونی، دادگاه راساً یا به درخواست هر یک از زوجین، اقدام به تعیین داور می‌نماید (مستنبط از ماده 28 قانون حمایت خانواده). در صورت عدم حصول سازش میان زوجین و احراز عسر و حرج زوجه، دادگاه مبادرت به صدور حکم مبنی بر الزام زوج به مطلقه بودن زوجه می‌نماید. هم‌چنین دادگاه می‌بایست در ضمن رای صادره در خصوص تمامی حقوق مالی زوجه اعم از مهریه، نفقه و ... تعیین تکلیف نماید.

2- مدت اعتبار حکم طلاق صادره پس از ابلاغ رای فرجامی یا انقضای مهلت فرجام خواهی، 6 ماه می‌باشد (صدر ماده 33 قانون حمایت خانواده)، این امر بدین معناست که زوجه ظرف این مهلت، می‌بایست حکم صادر گردیده را به دفترخانه طلاق ارائه داده تا حکم اجرا شود اگر زوج بعد از اخطار سردفتر در دفترخانه حاضر نشود، صیغه طلاق با نمایندگی سردفتر از طرف دادگاه و در غیاب وی انجام می گیرد اما اگر زوجه ظرف مهلت مقرر فوق جهت اجرای حکم صادره اقدامی ننماید، حکم ملغی الاثر می‌شود.

3- مصادیق عسر و حرج که حصری نبوده و جنبه تمثیلی دارد و‌ مقنن در ماده 1130 قانون مدنی به آنها اشاره نموده است عبارتند از: ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه، اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلای وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است. در صورتی که زوج به تعهد خود عمل ننماید و یا پس از ترک، مجدداً به مصرف موارد مذکور روی آورد، بنا به درخواست زوجه، طلاق انجام خواهد شد، محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر، ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد، ابتلای زوج به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه صعب‌العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید و ... .

مطلب مرتبط: تقاضای طلاق از سوی زوجه بدلیل ابتلای زوج به بیماری صعب‌العلاج

4- نوع طلاقی که به جهت در عسر و حرج بودن زوجه صادر می‌شود، طلاق بائن‌ بوده و بر همین اساس امکان رجوع مرد پس از طلاق، وجود ندارد. عده طلاق 3 طهر خواهد بود مگر آنکه زن باردار باشد که تا زمان وضع حمل نمی‌تواند ازدواج نماید.

مطلب مرتبط: عده طلاق چیست و شامل کدام قوانین و مقررات می‌باشد؟

5- اگر مردی به همسر خود خیانت نماید، صرف خیانت وی یا ارتباط نامشروع او نمی‌تواند از موارد عسر و حرج باشد، اما در صورتی که زوجه بتواند این امر را در دادگاه صالح ثابت نماید مورد از موارد بند 9 سند ازدواج خواهد بود (محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب جرم) و او می‌تواند وکالتاً از طرف مرد، تقاضای طلاق نماید.

نکته دیگری که می‌بایست بدان توجه گردد امکان درخواست طلاق از سوی زوجه به جهت عسر و حرج ناشی از ازدواج دوم زوج بنابر تجویز و حکم دادگاه است. در این ارتباط صورت‌جلسه نشست قضائی استان فارس/ شهر خفر مورخه 10-11-1400 بیان داشته است: «ازدواج دوم زوج، هر چند بنابر تجویز و حکم دادگاه باشد، با توجه به قسمت اخیر تبصره الحاقی به ماده 1130 قانون مدنی، می‌تواند از مصادیق عسر و حرج برای زوجه‌ اول باشد؛ ضمناً از نظریه مشورتی شماره‌ 7/504 مورخ 13-03-1391 نیز چنین تفسیر قضایی مستفاد می‌گردد.»

6- مصادیق عسر و حرج فقط مختص نکاح دائم‌‌ نبوده و در نکاح موقت نیز دادگاه می‌تواند با احراز عسر و حرج، حکم به بذل مدت یا انحلال نکاح صادر نماید. ناگفته نماند که قانون در این مورد اظهارنظری ننموده است اما در فتاوی معتبر در این خصوص صحبت شده است.

7- توهین و‌ تحقیرهای مداوم زوج به زوجه و خانواده او در حضور اقوام، دوستان و ... که در طول زندگی مشترک صورت می‌پذیرد مبنی بر آنکه زوجه دیوانه است، مشکل اخلاقی دارد و ... همگی گواه بر مشقت فراوان زوجه برای ادامه زندگی می‌باشد و از دلایل عسر و حرج برای طلاق تلقی می‌گردد.

8- اعتیاد زوج یکی از مصادیق عسر و حرج برای زوجه محسوب می‌شود اما این امر زمانی موجب عسر و حرج زوجه می‌گردد که به اساس زندگی‌ مشترک خلل وارد آورده و زوج به هیچ عنوان حاضر به ترک آن نباشد. این موضوع در بند 2 ماده 1130 قانون مدنی و شرط شماره 7 از شروط 12 گانه سند نکاحیه آمده است. با توجه به تفاوت‌های موجود میان آن دو، توصیه می‌گردد زوجه در هنگام طرح دادخواست طلاق، دادخواست خود را بر شرط شماره 7 از شروط 12 گانه سند نکاحیه (صرف اثبات اعتیاد مضر) بنا نهد چراکه اگر بخواهد از بند 2 ماده 1130 قانون مدنی استفاده نماید می‌بایست علاوه بر اثبات اصل اعتیاد، اثبات امتناع یا عدم امکان الزام زوج به ترک اعتیاد در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است، را نیز مدنظر قرار دهد.