نحله چیست و در چه صورتی به زن تعلق می گیرد؟

نحله چیست؟

نحله در لغت به معنی بخشش است و برخی از فقها با استناد به آیه 4 سوره نساء، نحله را در واقع بخششی از سوی مرد برای زن می دانند. اما باید توجه نمود که نحله در صورتی شرعاً و قانوناً به زن تعلق می گیرد که شرایط دریافت اجرت المثل ایام زوجیت وجود نداشته باشد. نحله و اجرت المثل ایام زوجیت در واقع بیانگر اموری هستند که زن در طول زندگی مشترک به دستور شوهر خود در منزل انجام می دهد بنابراین نحله و اجرت المثل ایام زوجیت در طول یکدیگر قرار دارند تا بعد از طلاق بخشی از کارهایی که زن در منزل مشترک انجام داده برای او جبران شود. در واقع یک نوع بخشش اجباری ناشی از فعالیت هایی است که زن در منزل مشترک انجام می دهد و با توجه به نوع اشتغال زن در منزل شوهر و قدرت مالی شوهر تعیین میگردد که مرد موظف است به زن پرداخت نماید.

مطلب مرتبط: نحوه مالکیت و استرداد جهیزیه به چه صورت است؟

شرایط تحقق نحله چیست؟

اولین شرط تحقق نحله این است که مرد باید تقاضای طلاق داده باشد و هم چنین تقاضای مرد نباید ناشی از تخلف زن از انجام وظایف زناشویی و یا سوء اخلاق و رفتار او باشد (عدم وجود عذر موجه جهت طلاق همسر). دومین شرط تعلق نحله این است که نحله، در طول اجرت المثل است یعنی اگر به هر دلیلی امکان تعیین اجرت المثل نباشد مثلا زن بصورت رایگان آن امور را انجام داده باشد، نوبت به نحله میرسد و نسبت به تعیین آن اقدام می شود. نحله و اجرت المثل هیچ گاه با هم جمع نمی گردند یعنی اینکه به زن یا اجرت المثل تعلق می گیرد یا نحله. جهت تعیین میزان نحله دادگاه شرایط مالی مرد و زحمات زن را ملاک قرار داده و مبلغی را تعیین می نماید. بنابراین جهت تعیین نحله نیازی به تعیین کارشناس نیست و قاضی راجع به وضعیت مالی مرد تحقیق نموده و بر حسب زحمات زن مبلغی را تعیین می نماید.

مطلب مرتبط: چگونگی انجام ملاقات فرزند مشترک

زن می تواند دادخواست مطالبه نحله یا اجرت المثل را جدای از دادخواست صدور گواهی عدم امکان سازش به دادگاه خانواده تقدیم کند. جهت ثبت دادخواست باید به دفتر خدمات قضایی مراجعه نمود. نکته مهم این است که نیازی نیست که بعد از طلاق دادخواست مطالبه نحله داده شود و امکان اقدام قبل از طلاق نیز وجود دارد. شعبه 30 دادگاه تجدیدنظر استان تهران در دادنامه شماره 9209970223000556 مورخ 09-04-1392 در ارتباط با مطالبه همزمان اجرت المثل ایام زوجیت با نحله در دعوای طلاق بیان داشته است:

«در دعوای طلاق، تعیین همزمان اجرت المثل ایام زوجیت و نحله ممکن و قابل جمع نبوده و با تعیین اجرت المثل، تعیین نحله موضوعاً منتفی است.»

بیشتر بخوانید: بررسی شرایط دوازده گانه عقدنامه ازدواج

مستندات قانونی مرتبط با موضوع

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 1084/96/7 شماره پرونده: 786-1/9-96 تاریخ نظریه: 1396/05/11

1- نحله موضوع بند ب قانون مزبور چه زمانی به زوجه تعلق می گیرد؟ آیا لزوما می بایست دادخواست از طرف زوج مطرح شود یا از طرف زوجه هم اگر دعوای طلاق مطرح شد دادگاه مکلف به تعیین نحله است؟ 2- اگر دلیل طلاقی که زوج مطرح کرده تخلف زوجه از وظائف زناشویی از جمله عدم تمکین زوجه باشد باز می بایست نحله تعیین شود یعنی همانند اجرت المثل اعم از اینکه زوجه از تکالیف زناشوئی تخلف بکند یا نکند نحله به ایشان تعلق می گیرد نحله با اجرت المثل قابل جمع می باشد یا خیر؟

شرط تعلق نحله به زوجه (که با بقاء بند ب تبصره 6 اصلاحی ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق، به موجب بند 8 ماده 58 قانون حمایت خانواده 1391، کماکان معتبر است)، این است که در خصوص امور مالی، ضمن عقد نکاح یا عقد خارج لازم شرط نشده باشد و زوجه مشمول اجرت المثل نگردد و نیز طلاق به درخواست زوجه نبوده و همچنین تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق وی نباشد.

مطلب مرتبط: نحوه مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت

نشست قضائی استان گیلان/ شهر رشت مورخ ۱۳۹۷/۰۳/۲۲

با توجه به عدم نسخ بند ب تبصره 6 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 21-12-1371 در مواردی که طلاق به درخواست زوج به لحاظ تخلف زن از وظایف همسر یا سوء اخلاق و رفتار زوجه باشد آیا به زوجه نحله تعلق می گیرد و زوجه مستحق مطالبه نحله می باشد؟

نظر هیئت عالی

با توجه به نسخ نشدن تبصره ی ماده ی 6 و بند ب تبصره ی 6 ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 21-12-1371 با وجود ماده ی 58 قانون حمایت خانواده مصوب سال 1391، در مواردی که طلاق به درخواست زوج به لحاظ تخلف زوجه از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتاری وی باشد و استحقاق دریافت اجرت المثل ایام زوجیت را نداشته باشد، در این صورت به زوجه نحله تعلق نمی گیرد و نظریه مشورتی شماره 1723/92/7 - 1392/9/4 اداره کل حقوقی قوه قضائیه نیز مؤید این معنی است.

مطلب مرتبط: نحوه مطالبه نحله چگونه است؟

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 7/97/2728 شماره پرونده: 96-9/2-2364 تاریخ نظریه: 1397/10/04

تعلق «نحله» به زوجه برابر بند «ب» و تبصره 6 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق، مقید به آن است که طلاق به درخواست زوج باشد و ضمن عقد نکاح یا عقد خارج لازم در خصوص امور مالی شرطی نشده باشد. بنابراین در فرض وجود شرط تنصیف دارایی، الزام دادگاه به تعیین نحله منتفی است؛ مگر آن که به تشخیص دادگاه به علت این که زوج در ایام زناشویی مالی بدست نیاورده یا به آن، دسترسی حاصل نشده و یا میزان آن کم باشد، که در این صورت به نظر می ­رسد با توجه به فلسفه وضع نحله، دادگاه باید مبلغی را به این عنوان تعیین کند. شایسته ذکر است تبصره الحاقی مورخ 9/5/81 مجلس شورای اسلامی و 23/10/1385 مجمع تشخیص مصلحت نظام به ماده 336 قانون مدنی، تعیین اجرت المثل ایام زوجیت را فارغ از قیود مندرج در تبصره 6 یاد شده، پیش بینی کرده است؛ ولی در ارتباط با نحله با لحاظ آن که تنها مستند قانونی، بند ب تبصره 6 فوق ­الاشعار می ­باشد، قیود این تبصره همچنان باقی است.

نشست قضائی استان چهارمحال و بختیاری/ شهر شهرکرد مورخ ۱۳۹۵/۱۰/۲۹

چنانچه در پرونده طلاق به درخواست زوج، زوجه جهت طرح ادعاهای مالی علیرغم ابلاغ حضور نیافته باشد و بعداً دادخواست اجرت المثل یا نحله مطرح نماید: دادخواست مذکور الزاماً می بایست در شعبه صادرکننده رای طلاق رسیدگی شود یا در هر شعبه ای از دادگاه خانواده می توان به دعوی مذکور رسیدگی کند؟

نظر هیئت عالی

رسیدگی به دعوای مطالبه نحله و اجرت المثل بعد از صدور حکم طلاق یا گواهی عدم امکان سازش در هر شعبه ای از دادگاه خانواده صلاحیت دار امکانپذیر است و الزامی به طرح آن در شعبه صادرکننده رای طلاق نیست.