هزینه دادرسی و اعسار از پرداخت هزینه دادرسی

هزینه دادرسی چیست؟

اقامه دعوا در محاکم دادگستری مستلزم پرداخت هزینه ای تحت عنوان "هزینه دادرسی" می باشد. این مبلغ در هنگام مطرح کردن دعوای حقوقی یا کیفری می بایست توسط اقامه کننده دعوا (خواهان در دعاوی حقوقی، شاکی در دعاوی کیفری) پرداخت گردد. فی الواقع شروع رسیدگی در دادگاه مستلزم انجام مراحلی من جمله پرداخت هزینه دادرسی می باشد. بر طبق قانون آیین دادرسی مدنی هزینه دادرسی شامل موارد زیر می شود:

• هزینه برگه هایی که به دادگاه تقدیم می شود.
• هزینه قرارها و احکام دادگاه

خواهان برای ارائه دادخواست کتبی یا شفاهی در تمام مراحل دادرسی مثل ارائه دادخواست بدوی، اعتراض به حکم صادره (فرجام خواهی، واخواهی و تجدید نظر)، ورود یا جلب ثالث، دعوا متقابل، اعاده دادرسی، برگه های اجرائیه و هزینه وکالتنامه باید تمبر باطل کرده یا مبلغی را مستقیماً به حساب دولت واریز نماید.

هزینه دادرسی در دعاوی حقوقی متناسب با خواسته دعوا تعیین می گردد. به این معنا که در دعاوی مالی یا غیر مالی حقوقی این مبلغ بر طبق تعرفه تعیین شده، متفاوت خواهد بود. در هنگام ثبت دادخواست یا شکواییه، دفتر خدمات قضایی هزینه دادرسی را متناسب با مالی یا غیر مالی بودن دعوا و همچنین اوراق اسکن شده و در بعضی دعاوی ملکی بر اساس ارزش منطقه ای ملک مذکور محاسبه و به شما ارائه می دهند. لازم به توضیح است که هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله بدوی، تا مبلغ 200 میلیون ریال 2/5 درصد ارزش خواسته و هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله بدوی، بیش از 20/000/000 ریال 3/5 درصد ارزش خواسته و همچنین هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله تجدیدنظر و واخواهی 4/5 درصد محکوم به و هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله فرجام خواهی و اعاده دادرسی و اعتراض ثالث 5/5 درصد ارزش خواسته می باشد.

مطلب مرتبط: استشهادیه اعسار از پرداخت هزینه دادرسی

اعسار از هزینه دادرسی

چنانچه شخصی قصد طرح دعوا در دادگاه حقوقی را دارد ولی توانایی مالی در پرداخت این هزینه را ندارد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را تقدیم دادگاه نماید. در نهایت دادگاه در مورد ادعای وی پس از برگزاری جلسه رسیدگی، تصمیم می گیرد که هزینه دادرسی را باید پرداخت نماید یا خیر.

ماده ۵۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی

"معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود به طور موقت قادر به تادیه آن نیست."

ماده ۵۰۵ قانون آیین دادرسی مدنی

"ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی ضمن درخواست نخستین یا تجدیدنظر یا فرجام مطرح خواهد شد. طرح این ادعا به موجب دادخواست جداگانه نیز ممکن است. اظهار نظر در مورد اعسار از هزینه تجدید نظرخواهی و یا فرجام خواهی با دادگاهی می باشد که رای مورد درخواست تجدید نظر و یا فرجام را صادر نموده است.

تبصره (الحاقی ۱۳۹۴/۱۲/۱۸) - افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و مددجویان مستمری بگیر سازمان بهزیستی کشور با ارائه کارت مددجویان و تاییدیه رسمی مراجع مزبور از پرداخت هزینه دادرسی معاف می‌باشند."

مطلب مرتبط: شرایط پذیرش اعسار از سوی بدهکار

ماده ۵۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی

"در صورتی که دلیل اعسار شهادت شهود باشد، باید شهادت کتبی حداقل دو نفر از اشخاصی که از وضعیت مالی و زندگانی او مطلع می باشند به دادخواست ضمیمه شود.

در شهادتنامه، مشخصات و شغل و وسیله امرار معاش مدعی اعسار و عدم تمکن مالی او برای تادیه هزینه دادرسی با تعیین مبلغ آن باید تصریح شده و شهود منشا اطلاعات و مشخصات کامل و اقامتگاه خود را به طور روشن ذکر نمایند."

ماده ۵۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی

"مدیر دفتر ظرف دو روز از تاریخ وصول دادخواست اعسار، پرونده را به نظر قاضی دادگاه می رساند تا چنانچه حضور شهود را در جلسه دادرسی لازم بداند به مدعی اعسار اخطار شود که در روز مقرر شهود خود را حاضر نماید. مدیر دفتر نسخه دیگر دادخواست را برای طرف دعوای اصلی ارسال و در ضمن روز جلسه دادرسی را تعیین و ابلاغ می نماید. به هرحال حکم صادره در خصوص اعسار حضوری محسوب است."

ماده ۵۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی

"معافیت از هزینه دادرسی باید برای هر دعوا به طور جداگانه تحصیل شود ولی معسر می تواند در تمام مراحل مربوط به همان دعوا از معافیت استفاده کند."

ماده ۵۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی

"در مورد دعاوی متعددی که مدعی اعسار بر یک نفر همزمان اقامه می نماید حکم اعساری که نسبت به یکی از دعاوی صادر شود نسبت به بقیه دعاوی نیز موثر خواهد بود."

ماده ۵۱۰ قانون آیین دادرسی مدنی

"اگر معسر فوت شود، ورثه نمی توانند از حکم اعسار هزینه دادرسی مورث استفاده نمایند، لکن فوت مورث در هر یک از دادرسی های نخستین و تجدیدنظر و فرجام مانع جریان دادرسی در آن مرحله نیست و هزینه دادرسی از ورثه مطالبه می شود، مگر آنکه ورثه نیز اعسار خود را ثابت نمایند."

ماده ۵۱۱ قانون آیین دادرسی مدنی

"هرگاه مدعی اعسار در دعوای اصلی محکوم له واقع شود و از اعسار خارج گردد، هزینه دادرسی از او دریافت خواهد شد."

ماده ۵۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی

"از تاجر، دادخواست اعسار پذیرفته نمی شود. تاجری که مدعی اعسار نسبت به هزینه دادرسی می باشد باید برابر مقررات قانون تجارت دادخواست ورشکستگی دهد. کسبه جزء مشمول این ماده نخواهند بود."

ماده ۵۱۳ قانون آیین دادرسی مدنی

"پس از اثبات اعسار، معسر می تواند از مزایای زیر استفاده نماید:

1. معافیت موقت از تادیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی در مورد دعوایی که برای معافیت از هزینه آن ادعای اعسار شده است.
2. حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حق الوکاله."

ماده ۵۱۴ قانون آیین دادرسی مدنی

"هرگاه معسر به تادیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی متمکن گردد، ملزم به تادیه آن خواهد بود همچنین اگر با درآمدهای خود بتواند تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی را بپردازد دادگاه با در نظر گرفتن مبلغ هزینه دادرسی و میزان درآمد وی و هزینه های ضروری زندگی مقدار و مدت پرداخت هزینه دادرسی را تعیین خواهد کرد."