دادخواست چیست و نحوه نوشتن آن چگونه است؟

دادخواست چیست؟

قانون تعریفی از دادخواست ارائه ننموده است اما می توان گفت دادخواست از دو کلمه "داد" و "خواست" ترکیب شده است. داد به معنای عدل، قانون و تظلم خواهی است. دادخواست، شکواییه ای است که شخص بطور کتبی در برگ مخصوص به دادگاه ارائه می دهد و به موجب آن طرح دعوا می نماید. دادخواست دهنده را دادخواه یا خواهان می گویند و طرف مقابل که دعوا بر علیه او مطرح شده است را دادخوانده یا خوانده می نامند. از نظر شکلی، برگ دادخواست ورقه ای است ستون بندی شده با اصطلاحات حقوقی خاص که در مرجع دادگستری دارای پنج ستون خالی است که باید توسط خواهان پُر شود. شایان ذکر است که دادخواست شرایط و خصوصیات بسیار دقیقی دارد که باید از جانب خواهان دعوی رعایت گردد و مطالب و مندرجات آن باید از هر حیث جامع و کامل و مبین مبانی حق و قوانین و مقررات موجد حق و دلایل و مدارک مثبت ادعا و چگونگی تعدی و تجاوز نسبت به حق و ادله آن و حاوی موارد خواسته باشد.

بیشتر بخوانید: هزینه دادرسی و اعسار از پرداخت هزینه دادرسی

خواهان و خوانده دعوا

کسی که قصد تنظیم دادخواست و اقامه دعوا را دارد، خواهان نامیده می شود. در ستون اول، خواهان باید نام و نام خانوادگی، نام پدر، شغل و محل اقامت خود را بصورت دقیق بیان نماید.

در ستون دوم، مشخصات خوانده (کسی که دعوا بر علیه او مطرح گردیده است) باید بطور کامل درج گردد. خواهان موظف است در صورتی که خوانده شخص حقیقی (انسان) باشد، نام و نام خانوادگی، شغل و محل اقامت او را به نحو دقیق در ستون دوم بنویسد، در غیر اینصورت، دادخواست ناقص تلقی شده و در صورت عدم رفع نقص طبق ابلاغ دفتر شعبه در مدت اعلامی و قانونی، دادخواست رد خواهد شد.

در ستون سوم، در صورتی که خواهان، وکیل داشته باشد مشخصات وکیل وی درج می گردد.

نکته مهم: اگر در طول جریان دادرسی، محل اقامت خواهان و خوانده به هر دلیلی تغییر کند، آنان موظف اند فوراً نشانی محل اقامت جدید خود را طی لایحه ای به دادگاه اعلام نمایند. در غیر اینصورت، اوراق ابلاغ شده محسوب و عذر آنان (خواهان یا خوانده) به لحاظ عدم اطلاع مسموع نیست.

در صورتی که خواهان محجور نباشد، مختار است که شخصاً یا توسط وکیل دادگستری اقامه دعوا نماید. با توجه به ماده 958 قانون مدنی برای اقامه دعوای حقوقی، وجود قابلیت و توانایی لازم یا اصطلاحاً اهلیت قانونی در شخص خواهان ضروری است. به عبارتی دیگر، به تصریح ماده ٢١١ قانون مدنی خواهان زمانی اهلیت قانونی برای اقامه دعوای حقوقی را دارد که عاقل، بالغ و رشید باشد والا محجور خواهد بود. مطابق با ماده ١٢٠٧ قانون مدنی افراد ذیل محجور بوده و نیاز به نماینده قانونی دارند:

1. صغیر یا طفل (دختر کمتر از ٩ سال و پسر کمتر از ١٥ سال قمری) صغیر محسوب و برای اعمال قانونی آنان باید نماینده قانونی تعیین نمود.
2. غیر رشید یا سفیه: فردی که تصرفاتش در اموال و حقوق مالی خود، عقلانی نیست.
3. مجنون یا دیوانه: فردی که فاقد تشخیص نفع و ضرر خود و حسن و قبح است.
4. تاجر و شرکت تجاری ورشکسته: به لحاظ نداشتن اهلیت قانونی، محجور محسوب شده و باید توسط نماینده قانونی خود اقامه دعوای حقوقی کند. در غیر اینصورت دادخواست آنان با ایراد خوانده مواجه می شود.

مطلب مرتبط: اظهارنامه چیست و در تنظیم آن باید به چه نکاتی توجه کنیم؟

خواسته

در ستون چهارم باید خواسته و بهای خواسته نوشته شود. خواسته تقاضایی است که خواهان از دادگاه می نماید تا خوانده را بدان محکوم کند، در واقع خواسته رکن اصلی هر دعوای حقوقی است و علت عمده دعوای حقوقی نیز تخلف هر یک از متعهدین از تعهدات خویش است. مطابق با قانون آیین دادرسی مدنی، خواسته دعوا در جلسه اول دادرسی توسط خواهان قابل تغییر است مشروط بر اینکه منشا آن همان منشا دعوای اول بوده و یا با آن ارتباط کامل داشته باشد.

خواهان در تمام مراحل دادرسی می تواند خواسته خود را کم کند. منظور از بهای خواسته در واقع ارزیابی خواسته به پول رایج کشور است یعنی خواهان باید بعد از نوشتن خواسته، ارزش ریالی آن را نیز ذکر نماید. زیرا تعیین ارزش ریال خواسته از نظر صلاحیت محکمه تجدیدنظر و نیز ابطال تمبر هزینه دادرسی ضروری است. نکته قابل توجه این است که تعیین ارزش ریالی خواسته صرفاً در دعاوی مالی ضروری است و در دعاوی غیر مالی نیاز به تعیین ارزش ریالی خواسته نیست. اهمیت دیگر تعیین ارزش ریالی خواسته این است که طبق قانون، دادگاه ها مکلفند فقط نسبت به خواسته تصریح شده در برگ دادخواست حکم صادر نمایند و از این جهت اهمیت نگارش خواسته روشن می شود.

بیشتر بخوانید: نمونه رای خواهان در طرح دعوا توسط وکیل

اسناد و مدارک برای طرح دعوا

در ستون پنجم دادخواست باید دلایل و منضمات دادخواست را ذکر و نام ببرد. دلایل جمع دلیل می باشد که عبارت از امری است که اصحاب دعوا یا دفاع از دعوا به آن استناد می نماید. بنابراین هرگاه کسی ادعای وجود حقی را نزد دیگری در دادگاه اقامه می نماید، او می تواند به عنوان خواهان دادخواستی به مطالبه آن حق معین تقدیم دادگاه کرده و در ستون پنجم اثبات ادعای خود را بنویسد و اگر دلایل خواهان محکمه پسند بوده باشد، دادگاه مکلف به صدور رای مطابق خواسته خواهان خواهد بود و در صورتی که دلایل محکمه پسند نباشد قرار رد دعوای خواهان صادر می شود.

از مواردی که خواهان باید در این ستون از آن نام ببرد، منضمات دادخواست است. مطابق قانون آیین دادرسی مدنی خواهان باید رونوشت یا عکس اسناد خود را برابر اصل نموده و به عنوان دلیل دعوا به پیوست تقدیم دادگاه نماید. هرگاه در حین تقدیم دادخواست دلیل دعوا موجود و مکتوب باشد خواهان باید رونوشت مصدق آنرا به تعداد خوانده و به اضافه یک نسخه تهیه و پیوست دادخواست نماید. ولی اگر دلایل در حین اقامه دعوا موجود و مکتوب نباشد ضمیمه ننمودن آن به دادخواست ایرادی نداشته و لازم نمی باشد.

مطلب مرتبط: نمونه دادخواست مطالبه اجور معوقه

متن برگ دادخواست

در قسمت متن برگ دادخواست، خواهان باید به شرح ادعای خود پرداخته، خطاب خود را به ریاست محترم دادگاه عمومی شهرستان/ بخش ... یا سرپرست محترم مجتمع قضایی ... با ذکر مرجع صالح قضایی آغاز کند. خواهان باید با رعایت ادب و نزاکت در شرح ادعا، مطالب شرح ادعا خود را کوتاه، گویا و مستند بنویسد و تمام پیوست ها و ضمائم دادخواست خود را شماره بندی کرده و سپس در شرح ادعا، به هر پیوست آن مدرک (دلیل) را ذکر کند.

مطلب مرتبط: نمونه دادخواست مطالبه وجه با توجه به رسید عادی

نکات حقوقی مرتبط با نحوه تنظیم دادخواست

1. قرار ابطال دادخواست قابل فرجام خواهی نیست.
2. تفاوت مبلغ دادخواست اعسار و شهادت نامه با مبلغ محکوم به از موارد عدم رعایت مقررات شکلی اعسار از حیث تعیین مبلغ محکوم به در استشهادیه است.
3. اگر خواهان قبل از اقامه دعوا نزد دادگاه، طلب خود را از طریق ارسال اظهارنامه مطالبه کرده باشد، مبدا احتساب خسارت تاخیر تادیه، تاریخ [ابلاغ] اظهارنامه خواهد بود، نه تاریخ تقدیم دادخواست.
4. قرارهای رد دادخواست ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ، قابل اعتراض در همان شعبه بوده و تجدیدنظر خواهی از قرار مزبور، فاقد وجاهت قانونی است.
5. دادخواست اعسار از شخص حقوقی (مؤسسه خیریه) پذیرفته نمی شود.
6. مبدا احتساب خسارت تاخیر تادیه در چک تاریخ سررسید است نه تاریخ تقدیم دادخواست.
7. خواسته هم در ستون خواسته و شرح دادخواست باید به صورت منجز و یکسان ذکر گردد و در صورت مغایرت بین آنها دعوی به صورت شکلی رد می شود.
8. طرح دعوای متقابل در ضمن دادخواست واخواهی صحیح نیست و دعوای مزبور باید با تقدیم دادخواست جداگانه مطرح شود.
9. اگر خواهان در قسمت خواسته ی دادخواست، خواسته خود را "تایید تنفیذ فسخ قرارداد" اعلام اما در دادخواست خواسته را مبنی بر "تقاضای فسخ قرارداد فوق" اظهار کند دعوای فوق به علت مردد بودن خواسته قابل استماع نیست.