نحوه انجام تامین خواسته چگونه است؟

تامین خواسته چیست؟

تامین خواسته عبارت است از اینکه خواهان دعوا قبل از طرح دادخواست یا در حین دادرسی (تا پیش از صدور حکم قطعی)، با معرفی اموال خوانده دعوا از دادگاه صالح تقاضای توقیف اموال خوانده را می نماید. گاهی اوقات بیم آن می رود که فرد بدهکار با انجام اقدامات گوناگون از قبیل انتقال اموال خود به دیگران سعی بر آن دارد که از پرداخت دین خود امتناع ورزد، لذا فرد طلبکار می تواند با معرفی اموال وی تا میزان طلب خود به دادگاه و توقیف آن حق خود را محفوظ دارد. مطابق با ماده ١٠٨ قانون آیین دادرسی مدنی:

"خواهان می تواند قبل از تقدیم دادخواست یا ضمن دادخواست راجع به اصل دعوا یا در جریان دادرسی تا وقتی که حکم قطعی صادر نشده است در موارد زیر از دادگاه درخواست تامین خواسته نماید و دادگاه مکلف به قبول آن است:

الف- دعوا مستند به سند رسمی باشد.

ب- خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد.

ج- در مواردی از قبیل اوراق تجاری واخواست شده که به موجب قانون، دادگاه مکلف به قبول درخواست تامین باشد.

د- خواهان، خساراتی را که ممکن است به طرف مقابل وارد آید، نقداً به صندوق دادگستری بپردازد.

تبصره: تعیین میزان خسارت احتمالی، با در نظر گرفتن میزان خواسته، بسته به نظر دادگاهی است که درخواست تامین را می پذیرد. صدور قرار تامین موکول به ایداع خسارت خواهد بود."

نکته: در مواردی که پرداخت خسارت احتمالی نیاز است، الزاماً باید وجه نقد باشد که به صندوق دادگستری پرداخت می گردد و میزان آن به نظر دادگاه بستگی دارد.

مطلب مرتبط: قابلیت شکایت از صدور قرار تامین خواسته و نحوه رسیدگی به آن

در کدام دعاوی خوانده نمی تواند برای تامین خسارت احتمالی خود تقاضای تامین نماید؟

در دعاوی که مستند آنها چک یا سفته یا برات واخواست شده باشد و همچنین در مورد دعاوی مستند به اسناد رسمی و دعاوی علیه متوقف، خوانده نمی تواند برای تامین خسارت احتمالی خود تقاضای تامین نماید (ماده 110 قانون آیین دادرسی مدنی). درخواست تامین خواسته از دادگاهی می شود که صلاحیت رسیدگی به دعوا را دارد. در صورتی که درخواست کننده تامین تا ده روز از تاریخ صدور قرار تامین نسبت به اصل دعوا دادخواست ندهد، دادگاه به درخواست خوانده، قرار تامین را لغو می نماید (ماده 112 قانون آیین دادرسی مدنی).

ذکر این نکته الزامی است با توجه به اینکه قرار تامین خواسته از تصمیمات دادگاه می باشد وجود همه شرایط اقامه دعوا (اهلیت، ذی نفعی، ذی سمتی، منجز بودن و ...) برای درخواست تامین ضروری است و این درخواست قابلیت طرح در مراحل بدوی و تجدیدنظر را دارد. دادگاه صالح، جهت رسیدگی به درخواست تامین خواسته، دادگاهی است که نسبت به اصل دعوا صالح به رسیدگی است ولو اینکه مال مورد درخواست تامین خارج از حوزه دادگاه صالح باشد.

مطلب مرتبط: نمونه رای مطالبه خسارت ناشی از اجرای قرار تامین خواسته

همچنین مطابق با ماده 113 قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه در صورتی درخواست تامین را می پذیرد که میزان خواسته معلوم یا عین معین باشد. لذا خواسته ای قابل تامین (توقیف) است که میزان آن معلوم یا عین معین باشد یعنی اینکه خواسته باید قابل بازداشت باشد. بنابراین در تامین خواسته الزاماً مال توقیف می شود (مانند حساب بانکی، خودرو و ...) و الزام به فعل یا ترک فعل قابل توقیف نیست (مانند اینکه در دعوای الزام به انجام تعهد نمی توان مالی را بابت تامین خواسته توقیف نمود) چراکه قابل بازداشت نمی باشد.

پس از تقدیم دادخواست، مدیر دفتر مکلف است پرونده را فوراً به نظر دادگاه برساند و دادگاه باید بدون اخطار به طرف، رسیدگی کرده و رای صادر نماید. اصل بر این است که قرار تامین خواسته به خوانده ابلاغ و سپس اجرا شود اما اجرای قبل از ابلاغ نیز ممکن است. در مواردی که ابلاغ فوری ممکن نباشد و تاخیر اجرا باعث تضییع یا تفریط خواسته گردد ابتدا قرار تامین اجرا و سپس ابلاغ می شود (ماده 117 همان قانون). رسیدگی به درخواست تامین خواسته مستلزم پرداخت هزینه دادرسی معادل دعاوی غیرمالی است.

بیشتر بخوانید: لزوم رعایت مهلت اعتراض برای صدور قرار تامین خواسته در اسناد تجاری

آیا قرار قبول یا رد تامین خواسته قابلیت اعتراض و شکایت را دارد؟

قرار قبول یا رد تامین قابل تجدیدنظر نیست. البته در صورتی که قرار تامین قبول و صادر شود قابل اعتراض است که طرف دعوا میتواند ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، در همان مرحله و در همان دادگاه اعتراض نماید و دادگاه در اولین جلسه به اعتراض رسیدگی نموده و تعیین تکلیف می کند (ماده 116 همان قانون). در صورتی که قرار تامین خواسته اجرا شده باشد و خواهان بموجب رای قطعی محکوم به بطلان دعوا یا بی حقی شود (شکست خواهان) خوانده حق دارد ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ حکم قطعی، بدون رعایت تشریفات و بدون پرداخت هزینه تنها با تسلیم دلایل، مطالبه خسارت کند. دادگاه در وقت فوق العاده رسیدگی و رای مقتضی صادر می نماید. در صورت عدم مطالبه خسارت توسط خوانده با شرایط فوق، تامین (خسارت احتمالی) به درخواست خواهان به خودش مسترد می شود.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 1581/96/7 شماره پرونده: 1214-1/127-96 تاریخ نظریه: 1396/07/11

در پرونده ای پس از صدور حکم محکومیت فردی وفق سند عادی و قبل از قطعیت آن محکوم له درخواست تامین خواسته نسبت به اموال محکوم علیه می نماید آیا در این فرض رای دادگاه به منزله سند رسمی بوده و نیازی به تودیع خسارت احتمالی نمی باشد و یا اینکه قبل از قطعیت دادنامه حکم صادره به منزله سند رسمی نبوده و باید خسارت احتمالی پرداخت شود؟

در فرض سوال که خواهان پس از صدور حکم دادگاه بدوی و قبل از قطعیت آن، درخواست صدور قرار تامین خواسته نموده است، با توجه به ماده 108 قانون آیین دادرسی در امور مدنی که صریحاً صدور قرار تامین خواسته را تا قبل از اینکه حکم قطعی صادر شده باشد، مجاز دانسته و با توجه به اینکه مستند دعوای خواهان، سند عادی بوده است، لذا لزوماً باید خسارت احتمالی مناسب اخذ شود و موضوع مشمول بند د ماده 108 می باشد و حکم غیرقطعی به منزله سند رسمی نیست و معافیت از خسارت احتمالی با این استدلال جایز نمی باشد.